Γιάννης Γερόπουλος

Ο Γιάννης Γερόπουλος πρωτόδε το φως ένα καταμεσήμερο του 1960 και κατά τους λιγοστούς αυτόπτες μάρτυρες γεννήθηκε με τα μάτια ορθάνοιχτα. Σπούδασε δασολόγος, περιβαλλοντολόγος και βιολογικές επιστήμες στη Θεσσαλονίκη και ζει (χωρίς να βασιλεύει) στο κοινό οικοσύστημα του κήπου του Επίκουρου. Ενδιαφέροντά του: ταξίδι, αθλητισμός, εικαστικά και μουσική, κοινωνικές επιστήμες και δράσεις, προσωπικές ελευθερίες και ανάπτυξη, ψυχολογία και φιλοσοφία, οικολογία και οικοσοφία, γλώσσες, πληροφορική και πολυμέσα. Βασικό του πιστεύω, ότι ο πολιτισμός λειτουργεί ως συλλογική μνήμη και ότι κατακτάμε το μέλλον έχοντας κατακτήσει το παρελθόν.

Ποια ήταν η αφορμή που σε οδήγησε να ασχοληθείς με τη Φωτογραφία;

Φοιτητική Θεσσαλονίκη αρχές '80, μια μέρα στη νομική σχολή όπου βρέθηκα κατά τύχη, είδα τους δύο πρώτους ορόφους γεμάτους με μεγάλα ασπρόμαυρα ανθρώπινα πορτραίτα. Κάτι τέτοιο πρώτη φορά έβλεπα. Εκείνη τη μέρα έπαθα ένα απίστευτο αισθητικό σοκ - δεν είχα την παραμικρή υποψία ότι η φωτογραφία μπορεί να είναι τέχνη... πέρα από τη γνωστή χρησιμότητα στο δελτίο ταυτότητας. Αναζήτησα τον δημιουργό των εικόνων, ήταν ο Γιάννης Παναγής Πατρίκιος. Πήρα τα πρώτα μαθήματα στον σκοτεινό θάλαμο των σκοτεινών του υπογείων. Ήταν ένας εκρηκτικός καλλιτέχνης με την πρωτογενή έννοια του όρου, που πρόλαβε, πριν χαθεί πρόωρα, να με υποψιάσει και σε κάτι άλλο - ότι τα όρια της δημιουργίας εξαρτώνται από τα όρια του δημιουργού.

Ποια είναι η θεματολογία που σε ελκύει περισσότερο και γιατί;

Για να συνεχίσω από το προηγούμενο... πρακτικά οτιδήποτε μπορεί να με ελκύσει. Αλλάζουμε, ρέουμε, εξελισσόμαστε, η ματιά μας αλλάζει κι αυτή μαζί με μας. Πέρασα και περνώ διάφορα στάδια, αλλά νομίζω το σημαντικότερο στοιχείο του φωτογράφου δεν είναι η θεματολογία όσο η ικανότητα να "σκάβει", έναν τόπο, μια κατάσταση, ένα γεγονός, μία ιδέα, ένα πρόσωπο, να ξεψαχνίζει το θέμα, να φτάνει στην καρδιά του και μετά να ακολουθεί τον αντίστροφο δρόμο προς τα πάνω για να φέρει στην επιφάνεια αυτά που βρήκε. Μια ενδιαφέρουσα φωτογραφία είναι αναγνωρίσιμη ασχέτως θεματολογίας.

Τι είναι αυτό που σου προκαλεί το ενδιαφέρον για την πανοραμική Φωτογραφία με την οποία ασχολείσαι τόσο ζεστά;

Ξεφεύγει από το τυπικό φωτογραφικό καρέ, επανακάμπτοντας κατά κάποιον τρόπο προς τις κλασικές εικαστικές αρχές και τις πρωτογενείς δυνάμεις της εικόνας. Κατά μία έννοια πειραματίζομαι σε μία κατεύθυνση αντίθετη με του Μπρεσόν, προσπαθώντας να βγω από τα όρια του νορμάλ φακού. Εάν βλέπουμε με το μυαλό και όχι με το μάτι, τότε γιατί να μην δημιουργήσουμε εικόνες με το μυαλό και όχι με το μάτι. Εάν ναι, η τεχνική γίνεται μέσον που υπηρετεί τον εικαστικό σκοπό. Το ζητούμενο είναι αυτό να γίνει χωρίς να αλλάξεις την πραγματικότητα (γιατί τότε δεν μιλάμε για φωτογραφία). Όταν βλέπεις έναν αναγεννησιακό πίνακα π.χ., η "αφύσικη" προοπτική σε συνδυασμό με τη σύνθεση σε κάνει να αναρωτιέσαι για τη θέση σου σε σχέση με την εικόνα κι αυτό το διαλεκτικό παιχνίδι σε βοηθά να μπεις δυναμικά "μέσα" στο κάδρο. Παρομοίως η πανοραμική φωτογραφική θέαση μπορεί να σε "μπάσει" στο θέμα, "παίζοντας" με τη φυσική ματιά στην οποία είμαστε εξαρχής συνηθισμένοι. Αυτή η "ανοιχτή θέαση" νομίζω ότι ανοίγει στη φωτογραφική ματιά νέους ορίζοντες και με προκαλεί να πειραματιστώ. Υπάρχουν βεβαίως και τεχνικά πλεονεκτήματα που ο έμπειρος φωτογράφος μπορεί να αξιοποιήσει κατά περίπτωση.

Πόσο σε επηρέασε η συμμετοχή σου στην φωτογραφική ομάδα του Βόλου ORAMA; Σε επηρέασε ως φωτογράφο;

Και όχι μόνο. Σαν κύτταρο που μένει ζωντανό όσο μένει ζωντανός ο οργανισμός που το φιλοξενεί, ο καλλιτέχνης τρέφεται, παίρνει ερεθίσματα από το περιβάλλον του. Είναι μεγάλο ευτύχημα να έχεις φίλους από τους οποίους διαρκώς μαθαίνεις, και είναι υπέροχο αυτή η δια βίου μάθηση να γονιμοποιείται στη δυναμική των προσωπικών σχέσεων. Η τέχνη είναι ανθρώπινη επικοινωνία, πριν από φωτογράφοι ήμαστε άνθρωποι, και η ομαδική δουλειά μάς καλλιεργεί και ως φωτογράφους και ως ανθρώπους.

Ποιες πιστεύεις πως είναι οι ιδιαιτερότητες ενός φωτογραφικού θέματος σε σχέση με τη λήψη μεμονωμένων φωτογραφιών;

Εάν μια μεμονωμένη φωτογραφία συνιστά σημαντικό δημιούργημα, μια ομάδα φωτογραφιών ως θέμα είναι μια αλληλουχία σημείων που οδηγούν προς την κινητήριο δύναμη. Τα χρειαζόμαστε όλα αυτά για να ιχνηλατήσουμε όλη την διαδρομή - από το δημιούργημα μέχρι το δημιουργό σπουδάζεις τη δημιουργική διαδικασία. Κάθε φωτογραφία οφείλει να φανερώνει το λόγο για τον οποίο έγινε. Πολλές εικόνες μαζί, αποκαλύπτουν τη ματιά του φωτογράφου, τον τρόπο που βλέπει. Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε μία ολοκληρωμένη φωτογραφική θεματική δουλειά με ένα βιβλίο που γράφει ο συγγραφέας-φωτογράφος για να αναπτύξει τη σκέψη του, με την κάθε φωτογραφία μια πρόταση που αρχίζει με το κεφαλαίο της και τελειώνει με την τελεία της. Όταν καταπιάνεσαι με ένα θέμα, δίνεις "εξετάσεις", αποκαλύπτεις πώς βλέπεις, δείχνεις τη ματιά σου, μεταφέρεις βιώματα, ιδέες, συναισθήματα, μηνύματα που μια μόνο φωτογραφία δεν φτάνει για να μεταδώσει. Η μεμονωμένη φωτογραφία είναι στιγμή, το φωτογραφικό θέμα είναι χρόνος. Χρόνος ανοιχτός, ελεύθερος, διαλεκτικός, επιδεκτικός ερμηνειών, που σε παίρνει μαζί του. Ο φωτογράφος που το καταφέρνει είναι σαν μαθητευόμενος μάγος που δημιουργεί χρόνο.

Κατά την γνώμη σου ποιοι παράγοντες συντελούν στη δημιουργία μιας σημαντικής φωτογραφίας;

Το σημαντικότερο ατού κάθε καλλιτέχνη είναι η παιδεία. Η προσωπική καλλιέργεια. Όπως στην ποίηση το νόημα κρύβεται πίσω από τους στίχους, στη φωτογραφία το νόημα κρύβεται μέσα στην εικόνα. Καλές φωτογραφίες από αισθητικής πλευράς είναι σχετικά εύκολο να κάνεις, γιατί η αισθητική είναι και γνώση, όμως η σημειολογία είναι κυρίως βίωμα. Μια σημαντική φωτογραφία μιλά με τη σημειολογία της, αφού πρώτα μιλήσει με την αισθητική της. Κι αυτό το μετά μπορεί να έρθει και να μείνει και να μη φύγει ποτέ - κάτι σαν την απόλαυση της επίγευσης του καλού κρασιού που μένει στο στόμα σου ακόμα και μετά το φαγητό. Το έργο απηχεί τις πολιτιστικές καταβολές του δημιουργού. Σημαντική φωτογραφία είναι αυτή που σε κάνει να αισθάνεσαι σιωπηλός. Δεν θέλεις να μιλήσεις, ούτε να σου πούνε γι΄ αυτήν. Η τέχνη μιλά με τους δικούς της κώδικες, η φωτογραφία έχει κι αυτή τους δικούς της, και από το αξιακό του υπόβαθρο ο φωτογράφος, όσο κατακτά κώδικες, βγάζει αξίες. Η έμπνευση της στιγμής σε ωθεί να βγάλεις κάτι που κρύβεται μέσα σου, για να δει ο άλλος την εικόνα και να του βγει και εκείνου το ίδιο βίωμα, για να κοιτάξει την εικόνα να δει εκείνο που είδες και συ.

Ο χώρος που κινείσαι φωτογραφικά είναι ο χώρος που ζεις και εργάζεσαι ή ταξιδεύεις αναζητώντας τα θέματά σου;

Και τα δύο. Όσο συναρπαστικό είναι να ταξιδεύεις σε μέρη μακρινά και να παίρνεις εμπειρίες, άλλο τόσο συναρπαστικό είναι να μεταμορφώνεις αισθητικά την καθημερινότητά σου, ανακαλύπτοντας - αλλά και δίνοντας! - αξία στα πράγματα και τους ανθρώπους με τους οποίους ζεις κάθε μέρα. Πολλά μπορούν να συμβούν ανά πάσα στιγμή, εάν απλά έχεις τη φωτογραφική μαζί σου. Τα όρια της δημιουργίας σου θα κινηθούν στα όρια της δημιουργικής σου φαντασίας.

Το καλοκαίρι 2009 πραγματοποίησες ένα πολύ μεγάλο ταξίδι με το ποδήλατό σου το οποίο κάλυψες και φωτογραφικά. 6.150 χιλιόμετρα σε 68 ημέρες, χωρίς κάποια υποστήριξη ή βοήθεια. Θες να μας πεις κάτι γι΄ αυτό;

Ήταν μία περίοδος που συνδύασε μερικές σφοδρές προσωπικές επιθυμίες... ταξίδι, φωτογραφία, πολιτισμό, ιστορία, μύθο. Με την ευκαιρία της παρουσίας της Αργούς στην Κολχίδα, θέλησα να επαναλάβω την Αργοναυτική Εκστρατεία με την ανθρώπινη δύναμη. Η Φωτογραφία στάθηκε ο "εσωτερικός" τρόπος καταγραφής, δηλ. όχι μόνο ως αντικειμενικό ντοκουμέντο αλλά ως μέσο απόδοσης της προσωπικής εμπειρίας και μαρτυρίας. Η φωτογραφική μηχανή είχε μια θαυμάσια ευκαιρία να γίνει το τρίτο μάτι, να καταγράψει πράγματα πέρα από εκείνα που τα άλλα δύο έβλεπαν. Η γλώσσα της εικόνας πραγματικά μπορεί να συμπληρώσει τον λόγο, να πάει πιο πέρα, να αποκαλύψει και να καταθέσει. Υπάρχουν φορές που με την εικόνα λες πράγματα που δεν μπορείς να πεις με το λόγο, καμία φορά χωρίς κι εσύ να το καταλάβεις, δηλ. βλέπεις μετά από καιρό τις εικόνες που ο ίδιος έκανες και ανακαλύπτεις καινούργια πράγματα. Αυτό είναι μια μοναδική δύναμη της φωτογραφίας, γιατί καταγράφει την πραγματικότητα που υπήρχε ήδη εκεί πριν εσύ σκεφτείς καν να την καταγράψεις. Σε αυτό κατ΄ εμέ έγκειται η ποιότητα της ταξιδιωτικής φωτογραφίας. Ταξιδιωτική φωτογραφία δεν είναι αυτή που τραβάμε ταξιδεύοντας, είναι αυτή που κατορθώνει και μάς ταξιδεύει.

Πιστεύεις πως η ενασχόληση σου με τη Φωτογραφία σε αλλάζει ως άνθρωπο;

Ως τέχνη, η φωτογραφία είναι ψυχοθεραπεία. Αλλάζουμε έτσι κι αλλιώς, θέλουμε δε θέλουμε. Η φωτογραφία με βοηθά στην αλλαγή, για να μη μείνω πίσω. Η ιδιαιτερότητά της, η σύλληψη του χρόνου, είναι η μεγάλη δύναμή της. Βοηθά να κατανοήσεις το χρόνο. Να μπεις και συ στο νερό, στο ποτάμι του Ηράκλειτου, στο νερό που συνεχώς αλλάζει μέσα στο ποτάμι που μένει το ίδιο. Όταν το τολμήσεις, καταλαβαίνεις τη θέση σου, ξέρεις τι λέει ο Ηράκλειτος παίζοντας και συ τους πεσσούς μαζί με τα άλλα παιδιά. Φωτογραφίζοντας τον κόσμο βρίσκεις τον εαυτό σου και φωτογραφίζοντας τους άλλους μελετάς τον εαυτό σου. Ο φωτογραφικός χρόνος είναι φιλοσοφία που σε βοηθά να τοποθετηθείς στον χωροχρόνο.

Ποιες είναι οι φωτογραφικές σου επιρροές; Νιώθεις να βρίσκεις σιγά-σιγά τα πατήματά σου στην αναζήτηση ενός προσωπικού ύφους;

Ειλικρινά, δεν γνωρίζω. Το προσωπικό μου ύφος αφορά τους άλλους που βλέπουν τις εικόνες δεύτεροι... εγώ τις είδα πρώτος, με το μυαλό, αυτό το άτιμο βλέπει περισσότερα.