Σταύρος Σταματίου

Ο Σταύρος Σταματίου γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1965. Σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου και από το 1988 εργάζεται στη δημόσια εκπαίδευση. Τα τελευταία χρόνια διαμένει στον Δήμο Θερμαϊκού. Ασχολείται ερασιτεχνικά με τη φωτογραφία. Είναι μέλος του Φωτογραφικού Κέντρου Θεσ/νίκης και της φωτογραφικής ομάδας Κλίκερς. Παρακολουθεί μαθήματα φωτογραφίας με τον Τάσο Σχίζα καθώς και φωτογραφικά σεμινάρια και workshops. Έχει λάβει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις, ενώ φωτογραφίες του έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά- έντυπα και ηλεκτρονικά. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά του στις Φωτογραφικές Λέσχες της Φλώρινας (ΛΠΦ), του Βόλου (ΦΛΒ) , των Χανίων (ΛΕΦΚΙ) και στον Φωτογραφικό Όμιλο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Φ.Ο.Α.Π.Θ.)

Πότε και πως ξεκίνησες να ασχολείσαι με την φωτογραφία; Ποιο ήταν το κίνητρο;

Έφηβος ήμουν, όταν έπιασα στα χέρια μου μια παλιά ρώσικη μηχανή του πατέρα μου. Μ' αυτήν έκανα τις πρώτες αναμνηστικές φωτογραφίες. Το μέσο με γοήτευσε και σύντομα απέκτησα την πρώτη μου φωτογραφική μηχανή. Την περίοδο που ήμουν φοιτητής έτρεχα σαν τρελός σε εκθέσεις ζωγραφικής και φωτογραφίας. Τότε ήταν που πρωτόπιασα το νήμα της καλλιτεχνικής φωτογραφίας. Για πολλά χρόνια την μελετούσα μέσα από περιοδικά και βιβλία, τελευταία όμως χρησιμοποιώ κυρίως το διαδίκτυο: είναι πραγματικός θησαυρός, αν ξέρεις τι ψάχνεις και πού θα το βρεις. Η εμπλοκή μου σε φωτογραφικά forums θα έλεγα ότι με βοήθησε πολύ στο να εμβαθύνω στην τέχνη της φωτογραφίας.

Οι περισσότεροι σήμερα σε γνωρίζουν ως φωτογράφο δρόμου. Ωστόσο εάν δει κανείς προσεκτικά τη φωτογραφική σου δουλειά αντιλαμβάνεται πως σε απασχολούν και άλλα θέματα. Μίλησε μας λίγο για αυτά.

Με απασχολεί οτιδήποτε μπορεί να “γαργαλήσει” τον αμφιβληστροειδή και το μυαλό μου. Δεν βάζω ούτε περιορισμούς ούτε ταμπέλες. Αισθάνομαι μια ακόρεστη δίψα να ανακαλύψω αυτά που συνήθως περνούν απαρατήρητα. Θα έλεγα ότι η φωτογραφική μηχανή είναι ένα εργαλείο που με μαθαίνει να βλέπω. Από την άλλη, απολαμβάνω να αφηγούμαι ιστορίες μέσω της φωτογραφίας ή να χρησιμοποιώ τα θραύσματα του κόσμου γύρω μου για να φτιάξω έναν δικό μου.

Από το φιλμ και τον σκοτεινό θάλαμο, στην κάρτα μνήμης και στο pc. Πιστεύεις πως σε επηρέασε φωτογραφικά αυτή η αμεσότητα με την τελική φωτογραφία όσον αφορά τον τρόπο που φωτογραφίζεις σήμερα σε σχέση με τα 36 καρέ του φιλμ και την αναμονή της εμφάνισης που σου έδινε το φιλμ παλιότερα;

Οπωσδήποτε! Οι ψηφιακές μηχανές μού έδωσαν τη δυνατότητα να πειραματιστώ ανέξοδα και να βελτιώσω την τεχνική μου. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι μπορώ την ίδια μέρα να έχω έτοιμες τις φωτογραφίες μου- η επιλογή των φωτογραφιών που θα κρατήσω και η επεξεργασία τους μου παίρνει ασύγκριτα λιγότερο χρόνο απ' ότι στην αναλογική εποχή. Αυτό μου επιτρέπει να ασχοληθώ την επόμενη μέρα με κάτι νέο, πράγμα που θεωρώ πολύ σημαντικό καθώς το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της όλης διαδικασίας παραμένει για μένα η ίδια η στιγμή της φωτογράφησης. Όσο για την ρομαντική πλευρά της αναμονής, μπορεί κανείς κάλλιστα να την βιώσει και με μια ψηφιακή μηχανή, αρκεί να μην μπαίνει στον πειρασμό να κοιτάξει την οθόνη κατά τη διάρκεια της φωτογράφισης.

Θα συμβούλευες σε κάποιο νέο φωτογράφο να ασχοληθεί με το φιλμ σήμερα;

Ναι. Για δύο λόγους κυρίως: για να ασκηθεί στον αυτοπεριορισμό των λήψεων (άλλο να έχεις ένα-δυο τριανταεξάρια φιλμ στην τσέπη κι άλλο μια κάρτα που χωράει εκατοντάδες καρέ) και να γίνει πιο προσεκτικός στο καδράρισμα. Το φιλμ σού επιβάλλει την εγκράτεια- εκτός κι αν δεν είσαι κοινός θνητός αλλά… Winogrand. Υπάρχει βέβαια και η μαγεία του σκοτεινού θαλάμου, δεν είναι απλώς μια διαδικασία αλλά μια εμπειρία που αξίζει να τη ζήσει ο κάθε φωτογράφος.

Σήμερα πια, αν και χρησιμοποιείς ψηφιακή φωτογραφική μηχανή, μεγάλο μέρος της φωτογραφικής σου δουλειάς είναι Ασπρόμαυρο; Πως διαχωρίζεις ποια φωτογραφία θα την δημοσιεύσεις α/μ και ποια έγχρωμη;

Η αλήθεια είναι ότι μου αρέσει να βλέπω τον κόσμο σε άσπρο-μαύρο. Το α/μ, ως πιο αφαιρετικό και μη πραγματικό, εξυπηρετεί τη φωτογραφία που κάνω. Τραβάω έγχρωμα, αλλά έχω αποφασίσει πριν τη λήψη αν θα κρατήσω το χρώμα. Και το κρατάω όταν έχει λόγο ύπαρξης, κυρίως όταν ενέχει ψήγματα του μη πραγματικού ή αγγίζει την σουρεαλιστική πλευρά του κόσμου.

Εδώ και τρία περίπου χρόνια διατηρείς ένα διαδικτυακό φωτογραφικό ημερολόγιο το οποίο ενημερώνεις σχεδόν καθημερινά… μπορείς να μας πεις δυο λόγια για την ιδέα της δημιουργίας του και μας κάνεις έναν απολογισμό της όλης εμπειρίας σου έως τώρα; (link)

Τα τελευταία επτά περίπου χρόνια φωτογραφίζω σχεδόν σε καθημερινή βάση. Κάποια στιγμή έτυχε να ανακαλύψω το φωτογραφικό ημερολόγιο του Ανδρέα Κατσάκου και μου άρεσε ως ιδέα. Δημιούργησα το ημερολόγιό μου με τον όρο να ανεβάζω μία από τις φωτογραφίες της ημέρας, αν φυσικά είχα έστω και το ελάχιστο ερέθισμα για να φωτογραφίσω- ποτέ δεν το κάνω καταναγκαστικά. Και επειδή η επιλογή γίνεται πάντα εν θερμώ, έχει ενδιαφέρον να παρακολουθώ το τελικό αποτέλεσμα μετά από καιρό.

Ο χώρος που κινείσαι φωτογραφικά είναι ο χώρος που ζεις και κινείσαι καθημερινά ή νιώθεις την ανάγκη να ταξιδέψεις σε κάποιο άλλο μέρος για να φωτογραφίσεις;

Φωτογραφίζοντας σε καθημερινή σχεδόν βάση, είναι επόμενο να τριγυρνώ στα ίδια μέρη ξανά και ξανά. Αυτό είναι καλό από τη μια, γιατί μου δίνει τη δυνατότητα να βλέπω τα θέματά μου σε όλες τις εποχές του χρόνου, κάτω από εντελώς διαφορετικές συνθήκες καιρού και φωτός, αλλά και κάτω από διαφορετικό πρίσμα, ανάλογα με τη διάθεση της στιγμής. Από την άλλη αισθάνομαι μία κόπωση τελευταία, οπότε ένα φωτογραφικό ταξίδι πού και πού είναι πολύ χρήσιμο.

Όλα πλέον έχουν φωτογραφηθεί. Με ποιο κριτήριο διαλέγεις τι θα φωτογραφήσεις και ειδικότερα... τι θα διαλέξεις να δουλέψεις ως project;

Πράγματι, έχουν φωτογραφηθεί τα πάντα, αλλά δεν με προβληματίζει καθόλου αυτό. Ακόμη και το πιο τετριμμένο θέμα μπορεί να αποδειχτεί φρέσκο μέσα από την προσωπική ματιά του φωτογράφου. Είμαι ανοιχτός σε όλα τα ερεθίσματα. Τα projects έρχονται μόνα τους, όταν οι αρχικά ασύνδετες εικόνες έρχονται να κουμπώσουν η μία δίπλα στην άλλη με τρόπο που να βγαίνει νόημα. Μακροσκοπικά δηλαδή αναδύονται προθέσεις που δεν είχα καν συνειδητοποιήσει, όταν έκανα τις φωτογραφίες- μια διαδικασία σχεδόν… ψυχαναλυτική. Αυτή την εποχή δουλεύω παράλληλα κάποιες από τις ενότητες που έχουν προκύψει. Και, καθώς όλες τους θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «work in progress», σε βάθος χρόνου συμβαίνει να προστίθενται καινούριες φωτογραφίες εκτοπίζοντας παλαιότερες.

Ένα μεγάλο μέρος της φωτογραφικής σου δουλειάς έχει ως θέμα τα ζώα και ιδίως τα άλογα. Θέλεις να μας μιλήσεις γι’ αυτή σου την επιλογή;

Τα ζώα είναι προσφιλές θέμα, κυρίως τα σκυλιά. Τα άλογα είναι μια ξεχωριστή υπόθεση. Ξεκίνησα να τα φωτογραφίζω πριν από επτά χρόνια χωρίς να ξέρω ακριβώς τι ψάχνω και πώς θα το δείξω. Σταδιακά συνειδητοποίησα πως η αντιμετώπισή μου ήταν επηρεασμένη από εικόνες αλόγων που με είχαν σημαδέψει από παιδί, κυρίως μέσα από πίνακες σουρεαλιστών ζωγράφων όπως ο Νταλί και ο Ντε Κίρικο. Δεν θεωρώ τα άλογά μου “όμορφα”, τα βλέπω περισσότερο ως επαναστάτες ή ως σιωπηλούς μάρτυρες. Η επιμονή μου πάντως στο θέμα είχε να κάνει και με καθαρά πρακτικούς λόγους, καθώς στην περιοχή που μένω μπορεί κανείς εύκολα να τα βρει να βόσκουν σε ανοιχτά πεδία- ιδανικοί χώροι για τη διαχείριση του φόντου. Ο δε χρόνος που απαιτείται για την προσέγγιση στον χώρο είναι ελάχιστος, στοιχείο επίσης σημαντικό καθώς μου επιτρέπει να έχω μια πολύ συχνή επαφή μαζί τους. Και παρότι τα έχω φωτογραφήσει τόσο πολύ, η εμπειρία είναι κάθε φορά απολαυστική και γεμάτη ένταση.

Πρόσφατα βγήκαν τα αποτελέσματα του 6ου Διαγωνισμού Φωτογραφίας από τη Λε.Φ.Κι και επισήμως είσαι ο νικητής του διαγωνισμού. Καταρχήν συγχαρητήρια! Θα θέλαμε να μας πεις δυο λόγια για την νίκη σου αυτή, αλλά ιδιαίτερα για τη συμμετοχές σου με τα συγκεκριμένα portfolios : “A raven’s dream”, «Εντροπία», “Twilight”. (link)

Στο “A raven's dream” προσπαθώ να προσεγγίσω το ανοίκειο, να καταδυθώ σε μια εποχή αθωότητας όπου όλα φάνταζαν μυστηριώδη και αινιγματικά. Ο τίτλος είναι μια ευθεία αναφορά στον Έντγκαρ Άλαν Πόε.
Στην “Εντροπία” , που δεν είναι παρά η συνέχεια της σειράς “Traces”, καταγράφω τα σημάδια που αφήνει ο χρόνος και η ανθρώπινη παρουσία στο τοπίο, στάδια μιας αναπόφευκτης διαδικασίας φθοράς και μετασχηματισμού.
Όσο για το “Twilight”, θα έλεγα ότι είναι μία έγχρωμη εκδοχή του “A raven's dream” με έμφαση στο παραμυθένιο στοιχείο. Κάτι σαν τα παλιά παραμύθια που μιλούσαν για μαγεμένα δάση και ξωτικά.

Πόσο σημαντικοί πιστεύεις ότι είναι οι διαγωνισμοί για την φωτογραφική πορεία κάποιου; Έχει αξία τελικά η αναγνώριση για την αξιόλογη μετέπειτα πορεία κάποιου;

Ένα παιχνίδι είναι, τίποτε περισσότερο. Ένας τρόπος για να παρουσιάσει κανείς τη δουλειά του στο κοινό. Το τελικό αποτέλεσμα έχει να κάνει πάντα με την άποψη των εκάστοτε κριτών περί φωτογραφίας. Και η όποια “αναγνώριση” είναι ευθέως ανάλογη με το κύρος του διαγωνισμού (διοργάνωση, επίπεδο και πλήθος συμμετοχών και- φυσικά- το κύρος της κριτικής επιτροπής). Τίποτε από όλα αυτά πάντως δεν προεξοφλεί την εξέλιξη του φωτογράφου και την παραπέρα πορεία του.

Το γεγονός ότι διακρίθηκες σε διαγωνισμό με κριτές όπως ο επιμελητής του ΜΦΘ κος Ηρακλής Παπαϊωάννου θα πρέπει σαφώς να σε τιμάει. Από κει και πέρα όμως, μήπως τώρα ο πήχης μπαίνει ακόμη πιο ψηλά;

Με τιμά βαθύτατα, γιατί είναι ένας από τους ανθρώπους που εκτιμώ, σέβομαι και παρακολουθώ εδώ και χρόνια. Ένας από τους ανθρώπους που θεωρώ δασκάλους μου στην φωτογραφία. Από εκεί και πέρα ποτέ δεν είδα τη φωτογραφία ως άθλημα που περιμένει από μένα να καταρρίπτω κάθε λίγο και κάποιο ρεκόρ. Μου αρκεί το ότι αργά αλλά σταθερά εξελίσσομαι και κρατώ αμείωτο το πάθος μου γι' αυτήν.

Υπάρχουν τροχοπέδες στη δημιουργική πορεία;

Σίγουρα, ενδογενείς και εξωγενείς. Εξαρτάται από το πάθος του φωτογράφου το αν θα καταφέρει να τις αντιπαλέψει.

Στη φωτογραφία, μετράει περισσότερο το ταλέντο ή η συνεχής δουλειά πάνω σ’ αυτή;

Καλό είναι το ταλέντο, αλλά χωρίς δουλειά νομίζω πως δεν μπορείς να πας πολύ μακριά.

Τι είδους εντύπωση ελπίζεις να αφήσεις σε όσους βλέπουν τις φωτογραφίες σου;

Ειλικρινά, δεν το σκέφτομαι καθόλου αυτό. Θα ήμουν πάντως πολύ ευτυχής αν κάποιος μου έλεγε πως οι φωτογραφίες μου τον παρακίνησαν να δει με άλλο μάτι τον κόσμο γύρω του, να ανακαλύψει αυτά που κρύβονται πίσω από την αχλή της καθημερινότητας.

Πώς θα περιέγραφες το επίπεδο της φωτογραφίας στην Ελλάδα σήμερα;

Δεν είμαι σε θέση να κάνω μια γενική εκτίμηση. Θα αρκεστώ να πω κάτι τελείως προσωπικό: πολύ συχνά, αναζητώντας να δω φωτογραφία με έμπνευση, φαντασία, προσωπικό ύφος, φωτογραφία που να μην στηρίζεται σε εύκολους εντυπωσιασμούς αλλά να ξύνει την επιφάνεια και να διεισδύει στην φωτογραφική ουσία των πραγμάτων, καταλήγω σε κάποιον Έλληνα φωτογράφο.

Υπάρχουν κάποιοι σύγχρονοι φωτογράφοι που ξεχωρίζεις; και αν ναι, ποιους και γιατί;

Αν και παιδί των κλασικών, είναι αρκετοί οι σύγχρονοι φωτογράφοι που με γοητεύουν και εν πολλοίς επηρεάζουν με το έργο τους τη φωτογραφία που κάνω, απελευθερώνοντας τη δημιουργικότητά μου και εμπλουτίζοντας τα εκφραστικά μου μέσα. Προτιμώ να μην αναφερθώ σε ονόματα, γιατί ο κατάλογος είναι μακρύς.

Πιστεύεις πως πλέον έχεις ξεκάθαρη εικόνα για το τι θα ήθελες να κάνεις φωτογραφικά; Με άλλα λόγια, έχεις βρει τον τρόπο της προσωπικής σου έκφρασης μέσω της φωτογραφίας;

Σήμερα αισθάνομαι πιο «σίγουρος» από χτες, αύριο θα είμαι πιο σίγουρος από σήμερα. Αλλά το πιο σίγουρο είναι ότι θα χρειαστεί να πετάξω πολλές ακόμη από τις «καλές» μου φωτογραφίες μέχρι να το ξεκαθαρίσω πλήρως- αν ποτέ συμβεί αυτό. Προς το παρόν απολαμβάνω το ταξίδι.

Η ενασχόλησή σου με τη φωτογραφία σε έχει αλλάξει ως άνθρωπο;

Μέσω της φωτογραφίας βρέθηκα σε χώρους που δεν θα βρισκόμουν υπό άλλες συνθήκες, γνώρισα ανθρώπους που ζουν μια διαφορετική καθημερινότητα από τη δική μου. Νομίζω πως έχω γίνει καλύτερος ακροατής και έχω αποκτήσει μια πιο σφαιρική εικόνα του κόσμου.

Ευχαριστούμε τον Σταύρο Σταματίου για τη συνέντευξη που μας παραχώρησε.