Το Σκαθάρι στο Κουτί με τις φωτογραφίες

Οι φωτογραφικοί διαγωνισμοί είναι κάτι συχνότατο και συνήθως ενδιαφέρον. Ακόμα πιο ενδιαφέρουσες όμως είναι οι διάφορες συζητήσεις γύρω από τον τρόπο επιλογής κάποιων φωτογραφιών, εις βάρος κάποιων άλλων. Αφήνοντας απ’ έξω οτιδήποτε συνομωσιολογικό, μη μπορώντας να αποδεχτούμε το πως μια φωτογραφία ξεπέρασε μια άλλη, ένα κοινό ερώτημα που μπορεί να μας απασχολήσει είναι το εξής: "Μα καλά, όλα είναι υποκειμενικά;" Το ερώτημα είναι εύλογο αλλά προβληματικό. Και είναι προβληματικό διότι δεν καθορίζουμε τι ακριβώς ρωτάμε. Αν είναι αντικειμενική μια φωτογραφία; Αν επιχειρήσουμε να την τυπώσουμε τότε ναι, είναι, ως ύλη. Αν επιχειρήσουμε να τη δούμε προβαλλόμενη πάλι είναι, ως ερέθισμα. Αν επιχειρήσουμε να την αξιολογήσουμε όμως; Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται.

 

Ας υποθέσουμε ότι ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής έχει προγραμματιστεί να αξιολογεί φωτογραφίες με καθαρά αντικειμενικά κριτήρια. Θα τις μετρήσει, θα τις αναλύσει, θα τις συγκρίνει και θα βγάλει το αποτέλεσμα σύμφωνα με συγκεκριμένες πάντα σταθερές. Αυτό όμως συνεπάγεται, στατιστικά και μόνο, ότι σε άπειρο αριθμό φωτογραφιών, ο υπολογιστής θα εντοπίσει άπειρο αριθμό πανομοιότυπων στοιχείων. Άρα, άπειρες φωτογραφίες θα έχουν την ίδια αξιολόγηση. Ποια είναι όμως καλύτερη από αυτές; Το πρόβλημα στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι ο υπολογιστής μπορεί μεν να αξιολογήσει απόλυτα αντικειμενικά αλλά δεν μπορεί να ερμηνεύσει. Έτσι, ένας άπειρος αριθμός φωτογραφιών θα βρίσκεται πάντα στο ίδιο επίπεδο χωρίς καμία να μπορεί να το υπερβεί.

 

_{Ludwig Josef Johann Wittgenstein, 1889-1951}

 

Μια λογική εξήγηση γιατί η ερμηνείες μας είναι (και ευτυχώς) πάντα υποκειμενικές, μας δίνει ο Ο Wittgenstein με το διάσημο φιλοσοφικό του πείραμα "Το σκαθάρι στο Κουτί". Ας υποθέσουμε ότι όλα τα μέλη μιας ομάδας ανθρώπων κρατούν από ένα κλειστό κουτί, μέσα στο οποίο υπάρχει ένα "σκαθάρι". Κανένας δεν βλέπει τι έχει το κουτί κάποιου άλλου αλλά καλείται να περιγράψει το σκαθάρι που έχει στο δικό του κουτί. Σύντομα, η λέξη "σκαθάρι" παύει να αντιπροσωπεύει κάτι αντικειμενικό, και αντιπροσωπεύει απλά "αυτό που είναι στο κουτί". Με τον ίδιο τρόπο περιγράφουμε τις εμπειρίες μας ή ερμηνεύουμε τα ερεθίσματα που δεχόμαστε. Η περιγραφή και ερμηνεία μιας εμπειρίας σκετικά με το θάνατο πχ, θα διαφέρει από άτομο σε άτομο ακόμα κι αν όλα τα άτομα βρέθηκαν στο ίδιο ατύχημα και επιβίωσαν από αυτό. Το ατύχημα είναι κάτι αντικειμενικό. Συνέβη. Το πως το αντιλήφθηκε και το βίωσε ο καθένας όμως δεν έχει καμία σχέση με την αντικειμενική φύση του ατυχήματος.

 

Αλήθεια, θα ήθελες να είναι όλα αντικειμενικά;