Σκανάροντας το γαλάζιο

“Socrates said that the way to live a wise and good life was to know thyself.
And we've generally thought of that as being about introspection.
But I think in the 21st century, we need to be different. Instead of the age of
introspection, we need to shift to the age of outrospection. And by outrospection
I mean the idea of discovering who you are and what to do with your life by
stepping outside yourself, discovering the lives of other people, of other
civilizations.”

Scott Plous
Professor of Social Psychology in Wesleyan University

Υπάρχει κάτι παράδοξο στον τρόπο που συμπεριφερόμαστε μέσα στο νερό. Το θαλασσινό νερό. Αν μας ρωτήσουν τι είναι αυτό, συνήθως δεν μπορούμε να απαντήσουμε. Απαριθμούμε, αυτά που αισθανόμαστε και βιώνουμε από την επαφή μας μαζί του - χαλάρωση, ευεξία, αίσθηση ελευθερίας, επαφή με τη φύση,  παιγνιώδη διάθεση – “παράδοξο” όμως, παραδόξως, δεν εντοπίζουμε. Ίσως κάποιος από μας θυμηθεί πως όταν ήταν παιδί του άρεσε να ξαπλώνει ανάσκελα κάνοντας τον πεθαμένο και να αφήνει το σώμα του να αρμενίζει ακυβέρνητο, ενώ ο ίδιος νανουριζόταν από τον βομβώδη παφλασμό στ’ αυτιά του. Κάποιος άλλος, ότι χόρευε μέσα στη θάλασσα, εκτελώντας με σιγουριά και χάρη δύσκολες κινήσεις και ακροβατικά, που δεν τολμούσε να  επιχειρήσει αλλού. Μερικοί, μπορεί ακόμη να νιώθουν το «χαστούκισμα» του νερού στο σώμα τους τότε που επιδίδονταν σε διαγωνισμούς βουτιάς. Το τσούξιμο στα μάτια. Το κάψιμο από το νερό που μπήκε στο λαρύγγι τους κατά λάθος. Τη μυρωδιά του λάστιχου της μάσκας. Πολλοί, πιθανόν να αναπολούν τα πρώτα αλμυρά φιλιά και τις απαλλαγμένες από βαρύτητα αγκαλιές.  Εγώ, τη ρακέτα που έφαγα στο κεφάλι απροειδοποίητα έναν Αύγουστο στη Κεφαλονιά. Δεν υπάρχει τίποτα παράδοξο σε όλα αυτά και δεν μπορούμε να φανταστούμε ποιο θα μπορούσε να ήταν. Γιατί όμως;

Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Όσο είμαστε στο νερό ασχολούμαστε με τον εαυτό μας. Μετά έχει συνήθως ηλιοθεραπεία ή άραγμα κάτω από την ομπρέλα. Αλειβόμαστε με αντηλιακό και κλείνουμε τα μάτια. Εκτός… αν είμαστε φωτογράφοι. Αν ανήκουμε δηλαδή σε αυτή τη περίεργη ράτσα που τα μέλη της ακόμα και όταν είναι ξαπλωμένα, βρίσκονται σε ετοιμότητα. Ενώ οι άλλοι ξεκουράζουν τα μάτια τους, αυτοί σκανάρουν. Σκανάρουμε. Κι ενώ σκανάρουμε, σκεφτόμαστε, συγκρίνουμε, συμπεραίνουμε. Ψάχνουμε τη φωτογραφία και χωρίς να το καταλάβουμε, καταφέρνουμε αυτό που δύσκολα μπορεί να πετύχει κανείς. Να βγούμε έξω από την κατάσταση που ζούμε και να τη δούμε αποστασιοποιημένα και σφαιρικά. Τι έχω μπροστά μου; Ας πούμε… ουρανό, τον ήλιο χαμηλά και ένα μικρό όρμο γεμάτο ανθρώπους. Εδώ είμαστε! Οι περισσότεροι βρίσκονται μέσα στο νερό, για να απολαύσουν την τελευταία βουτιά πριν δύσει ο ήλιος. Άλλος κολυμπάει, άλλος χαλαρώνει, άλλος παίζει, άλλος κουβεντιάζει - ενίοτε φωνάζει, άλλος αγκαλιάζεται. Ο καθένας στον κόσμο του. Κι όλα αυτά συμβαίνουν ενώ βρίσκονται σε εκπληκτικά κοντινή απόσταση ο ένας από τον άλλον. Τόση, που στην ξηρά δεν νομίζω να την άντεχαν. Έχουμε πικρή πείρα από το πόση ένταση και δυσφορία φέρνει λίγη ώρα συνωστισμού, ακόμη και εξ ανάγκης. Στην περίπτωση μας όμως, κανείς δεν δείχνει να ενδιαφέρεται αν είναι κάποιος άγνωστος κολλημένος δίπλα του. Συμπεριφέρεται σαν να υπάρχει μόνο αυτός και η θάλασσα. Ένα σπρώξιμο, πιτσίλισμα ή χτύπημα από μπαλάκι, πιθανόν να οδηγήσει στη δημιουργία μιας θαλασσινής φιλίας σε χρόνο ρεκόρ. Θα μου πείτε, είναι δροσερός χαλαρός, μακριά από προβλήματα και υποχρεώσεις. Σε μια πλατεία ή ένα πάρκο δεν θα έπρεπε τότε να ίσχυε το ίδιο; Συμπεριφέρεται κι εκεί έτσι ή διαλέγει ένα ήσυχο μέρος, μιλάει σιγότερα και είναι προσεκτικός με τη συμπεριφορά του; Και για να μην πάμε μακριά, λίγα μέτρα πιο εκεί, στην αμμουδιά δηλαδή, τι κάνει; Συνήθως το δεύτερο. Κι αυτό είναι το παράδοξο της συμπεριφοράς μας μέσα στο νερό. Η θαλασσοθεραπεία δεν κάνει καλό μόνο στην κυτταρίτιδα και τους ρευματισμούς, τελικά…

Θα μου πείτε, μας λες κάτι καινούριο τώρα; Όχι, βέβαια. Γιατί δεν είναι αυτός ο σκοπός μου. Η συμπεριφορά μας στο νερό, δεν ήταν παρά αφορμή για να προσεγγίσω την επίδραση της φωτογραφίας στο τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και διαμορφώνουμε τις απόψεις, τη φιλοσοφία και τον τρόπο ζωής μας. Να καταλάβουμε πώς η φωτογραφία μπορεί να λειτουργήσει μεταφορικά. Πώς θα μας δείξει τον δρόμο για να βγούμε έξω από τις καταστάσεις που μας αφορούν, καλές ή άσχημες – κυρίως το δεύτερο – να τις παρατηρήσουμε αντικειμενικά  και να τις εκτιμήσουμε χωρίς να μας επηρεάζουν οι ανάγκες, οι υποχρεώσεις, οι συνήθειές μας. Πώς θα μας οδηγήσει εντέλει να ορίσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, να τον κρίνουμε και να τον βελτιώσουμε ερχόμενοι σε άμεση επαφή με τον κόσμο γύρω μας, που αποτελεί και το πεδίο της φωτογραφικής μας δράσης. Όπως ακριβώς συνέβη παρατηρώντας την ανθρώπινη συμπεριφορά των άλλων μέσα στο νερό. Γιατί, εκτός από την ενδοσκόπηση, ένας άλλος τρόπος για να επιτύχουμε το «γνώθι σαυτόν» και να ζήσουμε πιο ευτυχισμένοι, είναι να στραφούμε στον έξω κόσμο και να ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε και τι θέλουμε στη ζωή μας, εξερευνώντας τις ζωές άλλων ανθρώπων διαφορετικών από εμάς. Να ενστερνιστούμε τo λεγόμενο Outrospection*. Με δυο λόγια, να σταματήσουμε να σκάβουμε στις σκοτεινές σπηλιές εντός μας και να βγούμε να ψάξουμε τον εαυτό μας στον κόσμο και το φως. Κάτι όχι και τόσο δύσκολο, αφού μπορούμε να το κάνουμε κάθε στιγμή, ακόμη και πηγαίνοντας για μια βουτιά στη θάλασσα…

* Outrospection είναι το αντίθετο τoυ introspection που σημαίνει ενδοσκόπηση. Η ελληνική λέξη «εξωσκόπηση», που προκύπτει μεταφράζοντας τα δύο συνθετικά του outrospection, δεν αποδίδει το σωστό νόημα μονολεκτικά και για τον λόγο αυτό,  αφήνω την αγγλική ως έχει.