Image making

Ο Alexander Todorov, ερευνητής του Princeton University, δημοσίευσε το 2004 μελέτη στην οποία αναλυόταν το πώς τα συμπεράσματα που βγάζουμε από την εικόνα του προσώπου υποψηφίων πολιτικών μπορούν να βοηθήσουν στην πρόβλεψη των εκλογικών αποτελεσμάτων. Σε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της δημοσίευσης του, ζητήθηκε από εθελοντές να κοιτάξουν για ένα μόνο δευτερόλεπτο φωτογραφίες δύο υποψηφίων γερουσιαστών των Η.Π.Α. που δεν γνώριζαν και, στη συνέχεια, να απαντήσουν στην ερώτηση ποιος από τους δύο πίστευαν ότι θα κέρδιζε την εκλογική αναμέτρηση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων έκανε σωστή πρόβλεψη, όχι μόνο ως προς τον νικητή των εκλογών, αλλά και ως προς το ποσοστό των ψήφων που έλαβε. Η έρευνα προχώρησε περισσότερο, αποδεικνύοντας με επιτυχία ότι το ίδιο συμβαίνει όταν έχουμε να κρίνουμε επιμέρους προσόντα των εικονιζόμενων προσώπων, όπως την ανταγωνιστικότητα, την ευφυΐα, την ηγετικότητα, αλλά και την ειλικρίνεια, την αξιοπιστία, το «χάρισμα» και τη δημοτικότητα τους. Αντίθετα με ότι ήταν ευρέως διαδεδομένο μέχρι τότε - πως η σωστή κρίση και η επιλογή ενός υποψηφίου πολιτικού απαιτεί χρόνο, συγκέντρωση πληροφοριών και αξιολόγησή τους με ορθολογικό τρόπο – τελικά, η διαδικασία εξαρτάται από την αντανακλαστική σχεδόν ανταπόκριση σε ένα σύντομο οπτικό ερέθισμα. Με λίγα λόγια, το πρόσωπο ενός ανθρώπου είναι η κύρια πηγή από την οποία αντλούμε πληροφορίες για τον ίδιο και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την άποψη που θα διαμορφώσουμε για το άτομό του. Ακόμη και αν μελλοντικά μάθουμε περισσότερα για αυτόν, η πρώτη εντύπωση που σχηματίσαμε δεν κλονίζεται εύκολα. Πρόκειται για μια ενστικτώδη λειτουργία που ανέπτυξε ο άνθρωπος στις πρωτόγονες κοινωνίες και έχει να κάνει με την καλύτερη επιλογή συντρόφου ή αρχηγού ομάδας. Μηχανισμοί όπως ο παραπάνω, πυροδοτούνται από την ανάγκη για επιβίωση και διαιώνιση του είδους και, για το λόγο αυτό, δεν γίνονται αντιληπτοί συνειδητά.

Αυτή η ανατρεπτική ανακάλυψη του Todorov και των συνεργατών του βρίσκεται πίσω από το χτίσιμο της εικόνας πολιτικών προσώπων από image makers και εξηγεί τη σημασία που έχουν τα φωτογραφικά κυρίως πορτρέτα τους, τα οποία διακινούνται μαζικά. Τα χαρακτηριστικά και η έκφραση του απεικονιζόμενου προσώπου μπορούν να προκαλέσουν πολύ συγκεκριμένες αντιδράσεις στους θεατές/ψηφοφόρους, μέσα σε ελάχιστο χρόνο. Οι περισσότεροι υποψήφιοι πολιτικοί σήμερα, «δουλεύουν» συστηματικά την εικόνα τους. Αυτό, κατά κανόνα, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της επιρροής τους και συχνά την πολυπόθητη επιτυχία. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις ανθρώπων που δεν χρειάζεται να κάνουν τίποτα περισσότερο από το να συνειδητοποιήσουν τη δύναμη που έχει η εικόνα τους εκ φύσεως. Πρόκειται για χαρισματικά άτομα που έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε χαρισματικούς ηγέτες. Στις εξαιρετικές περιπτώσεις μάλιστα, που η εικόνα τους ταυτίζεται με τα πιστεύω και τις πράξεις τους και αυτά αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη ομάδα πολιτών, μετατρέπεται σε σύμβολο.

Από τις παραμονές των πρόσφατων εκλογών, η εικόνα του Αλέξη Τσίπρα βρίσκεται διεθνώς στο προσκήνιο. Στις εφημερίδες, στην τηλεόραση, αλλά και στο διαδίκτυο, πλήθος πορτρέτων και snapshots από τις δημόσιες εμφανίσεις του, συνοδεύουν χαρακτηρισμούς όπως «Το νέο πρόσωπο της Ευρώπης», «Ο Έλληνας Τσε Γκεβάρα», «Το Φαινόμενο Τσίπρας» και πολλούς άλλους. Το πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα έχει όσα χρειάζεται για να κερδίσει τους ανταγωνιστές του, στο πλαίσιο της έρευνας του Todorov. Διευκόλυνε τον σχεδιασμό της προεκλογικής καμπάνιας του ΣΥΡΙΖΑ ή, καλύτερα, τον ενέπνευσε. Ένα πρόσωπο νεανικό, χαμογελαστό που αποπνέει αποφασιστικότητα, σιγουριά και δύναμη μπορεί να αναδείξει συνθήματα που μιλούν για ανανέωση, επίτευξη δύσκολων στόχων, ελπίδα για το μέλλον. Το σημαντικότερο όμως, είναι πως η εικόνα αυτή ήταν έτοιμη από καιρό. Αρκεί να ανατρέξουμε σε φωτογραφίες από τα νεανικά του χρόνια για να το διαπιστώσουμε. Η φυσικότητα στο ύφος, η αμεσότητα στο βλέμμα, υπήρχαν από τότε και συνέβαλαν στην καλλιέργεια του επικοινωνιακού του ταλέντου. Κι επειδή τα πιστεύω του, οι πράξεις και η συμπεριφορά του ταυτίζονται με την εικόνα του, ο ιστορικά νεότερος Έλληνας πρωθυπουργός κέρδισε την πρώτη μάχη. Την εμπιστοσύνη του λαού στις κρισιμότερες ίσως εκλογές της μεταπολίτευσης. Και, φυσικά, το πρώτο στοίχημα. Να μεταδώσει αισιοδοξία και πίστη. Tα μάτια είναι στραμμένα στο πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα, αλλά και στο μελλοντικό έργο του, που όλοι ευελπιστούν να ακολουθήσει την εικόνα του.