Ρεύματα κλασικής δημιουργίας (1923-1969)

Το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τη Λαϊκή Βιβλιοθήκη-Πινακοθήκη Καλαμάτας, παρουσιάζουν στο Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας την έκθεση «Ρεύματα κλασικής δημιουργίας». Τα εγκαίνια της έκθεσης, που εντάσσεται και στο πλαίσιο των παράλληλων δράσεων της PhotoBiennale, θα πραγματοποιηθούν την Τετάρτη 26 Ιανουαρίου στις 19.00.

Η σύλληψη και η επιμέλεια της έκθεσης είναι της Νίνας Κασσιανού και του Βαγγέλη Ιωακειμίδη.

Η έκθεση αποτελείται από 190 έργα (εκτυπώσεις υψηλής ποιότητας, σύγχρονες αναπαραγωγές) έντεκα σημαντικών Ελλήνων φωτογράφων - Ανδρέα Εμπειρίκου, Κωνσταντίνου Ζημέρη, Σωκράτη Ιορδανίδη, Δημήτρη Λέτσιου, Σπύρου Μελετζή, Nelly’s, Θεόδωρου Νικολέρη, Βούλας Παπαϊωάννου, Γιάννη Στυλιανού, Δημήτρη Χαρισιάδη, Μαρίας Χρουσάκη. Η έκθεση, η οποία επιχειρεί να σκιαγραφήσει τάσεις που αναπτύχθηκαν στην ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας από το μεσοπόλεμο μέχρι τη δεκαετία του 1970, παρουσιάζει τα έργα μέσα από πέντε ενότητες: «Μάσκα και Σώμα», «Ύλη και φόρμα», «Άνθρωπος και τοπίο», «Πορτρέτο και μνήμη», «Ίχνη και μαρτυρίες».

Τα έργα που παρουσιάζονται ανήκουν στα αρχεία και τις συλλογές του ΜΦΘ, της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, του Φωτογραφικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη, του Φωτογραφικού Κέντρου Σκοπέλου, του αρχείου Μάτσης Χατζηλαζάρου-Ιστορικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη και του αρχείου Μελετζή (Μαριάννα Αγγελοπούλου, Ελένη Αιματίδου-Αργυρίου).

Η έκθεση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη (25/04-30/05/09) και στη συνέχεια στο Ηράκλειο (17-31/10/09) και την Ξάνθη (01/02-15/03/10).

Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975)
Γεννήθηκε στην Μπράιλα της Ρουμανίας. Ήταν ψυχαναλυτής και ένας από τους σημαντικότερους υπερρεαλιστές ποιητές της λεγόμενης «γενιάς του 30». Ταυτόχρονα όμως υπήρξε ένθερμος ερασιτέχνης φωτογράφος. Το φωτογραφικό του έργο ξεκίνησε το 1919 και συνεχίστηκε και μετά τον πόλεμο φωτογραφίζοντας την Ελλάδα και τα ταξίδια στο εξωτερικό με κύριο θέμα τις γυναίκες, τις παιδίσκες και το γιο του. Το 2001, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του, κυκλοφόρησε το λεύκωμα Φωτοφράκτης, Οι φωτογραφίες του Ανδρέα Εμπειρίκου (επιμ. Γιάννης Σταθάτος), εκδόσεις Άγρα. Το αρχείο του ανήκει στο γιο του, Λεωνίδα Εμπειρίκο.

Κωνσταντίνος Ζημέρης (1886-1982)
Γεννήθηκε στο Κατηχώρι Πηλίου. Τελείωσε την Εμπορική Σχολή του Βόλου, όπου πήρε τα πρώτα μαθήματα από το γνωστό ζωγράφο Ι. Πούλακα. Το 1904 έφυγε στην Αμερική, όπου εργάστηκε σε φωτογραφικά εργαστήρια, συνεργαζόμενος με ζωγράφους και φωτογράφους. Εκεί είχε την ευκαιρία να σπουδάσει στο Σχολείο Τεχνών του Saint Louis. Επιστρέφει το 1912 και στρατεύεται, στην περίοδο των Βαλκανικών πολέμων. Στη συνέχεια μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, παρέμεινε στην Αθήνα, συνεργαζόμενος με τους μεγάλους φωτογράφους Μπούκα και Nelly’s. Ακολούθως επιστρέφει στο Βόλο ασχολούμενος πλέον επαγγελματικά με τη φωτογραφία και τη ζωγραφική. Συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπως το 1925 στο Calais της Γαλλίας, το 1926 στο Liverpool της Αγγλίας, ενώ έλαβε το χρυσό βραβείο στη Διεθνή Έκθεση της Θεσσαλονίκης το 1932 και το 1936. Το έργο του Ζημέρη αναγνωρίστηκε και σχολιάστηκε ευμενώς τόσο στον αθηναϊκό όσο και στο γαλλικό τύπο και αποτελεί μία αναφορά για την πόλη του Βόλου. Μεγάλο μέρος του αρχείου ανήκει στο Φωτογραφικό Κέντρο Σκοπέλου και στο Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας Βόλου.

Σωκράτης Ιορδανίδης (1912-1985)
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και το 1922 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη. Ο πατέρας του ήταν επίσης φωτογράφος. Εργάστηκε στον τομέα του φωτορεπορτάζ και συνεργάστηκε με όλες τις εφημερίδες της Θεσσαλονίκης, την Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών (USIS), το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, την Κρατική Ορχήστρα Βορείου Ελλάδος, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και διάφορα προξενεία. Μετά τον πόλεμο συνεργάστηκε με το φωτογράφο Μιχάλη Τσολακίδη και το 1974 δημιούργησε δικό του εργαστήριο. Εκτός από τη Θεσσαλονίκη, φωτογράφισε και στην περιοχή της Χαλκιδικής, καθώς και στο Άγιο Όρος, καλύπτοντας το 1963 τις γιορτές της χιλιετηρίδας από την ίδρυσή του. Έχει εκδοθεί το λεύκωμα Με το βλέμμα του Σωκράτη Ιορδανίδη στη Θεσσαλονίκη του ’50, Φωτογραφίες Σωκράτη Ιορδανίδη, Θεσσαλονίκη, Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, 1998. Μέρος του αρχείου του ανήκει στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και στο ΚΘΒΕ.

Δημήτρης Λέτσιος (1910-2008)
Γεννήθηκε στην Ανακασιά του Βόλου. Σταμάτησε από νωρίς το σχολείο και ασχολήθηκε με το φούρνο του πατέρα του. Έχοντας ως αντίβαρο της κοπιαστικής δουλειάς, την αγάπη για την ύπαιθρο, ξεκίνησε κυριακάτικες πορείες και οργανωμένες εκδρομές. Υπήρξε αυτοδίδακτος φωτογράφος με ουσιαστική συνδρομή στην εκπαίδευση του ο φωτογράφος Μπάμπης Μπασδέκης. Το 1956 ίδρυσε την ΕΦΕ Βόλου – ως παράρτημα – αναλαμβάνοντας την ευθύνη των δρώμενων. Το έργο του διακρίθηκε και βραβεύτηκε στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Βερολίνο και Βουκουρέστι). Έχουν εκδοθεί τα: Φωτογραφίες Δημήτρης Λέτσιος – Photographs Dimitris Letsios, Αθήνα, ύψιλον/Βιβλία, 1987, Γυναίκες της γης, φωτογραφίες Δημήτρης Λέτσιος (κείμενα Μαρούλα Κλιάφα), Αθήνα, Κέδρος, 1994, Δημήτρης Λέτσιος: Οδοιπορία στο φως και τη σκιά της Ελλάδας (επιμ. Ηρακλής Παπαϊωάννου), Θεσσαλονίκη, Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, 2005. Το 2006 ο Δημήτρης Λέτσιος δώρισε όλο το φωτογραφικό αρχείο του στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.

Σπύρος Μελετζής (1906-2003)
Γεννήθηκε την Ίμβρο. Εκεί τελείωσε το δημοτικό και το σχολαρχείο. Το 1923 με την κατάκτηση της Ίμβρου από τους Τούρκους, έφυγε για την Αλεξανδρούπολη όπου δούλεψε στο φωτογραφείο του Αλέξανδρου Παναγιώτου. Το 1927 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και μυήθηκε στη φωτογραφία από τον Γεώργιο Μπούκα, φωτογράφο της βασιλικής οικογένειας. Το 1953 συμμετείχε σε εκθέσεις στο Ρότσεστερ, Μπέρμπιγχαμ, Μπουένος-Άιρες, όπου απέσπασε βραβείο και τιμητικές διακρίσεις. Από το 1960 και μετά το ενδιαφέρον του στράφηκε στη φωτογράφηση αρχαιοτήτων και στην έκδοση οδηγών για το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, Δελφών, Ολυμπίας, Επιδαύρου, Κορίνθου, Μυκηνών, Ρόδου, σε συνεργασία με την Ελένη Παπαδάκη. Μεταξύ άλλων έχουν εκδοθεί τα λευκώματα: Σπύρος Μελετζής, Με τους αντάρτες στα βουνά, Αθήνα, Τεχνογραφική, 1982, Σπύρος Μελετζής, Φωτογραφία 1923-1991 -  Spyros Meletzis , Photographie 1923-1997, Vienna, Museum Moderner kunst, 1992, Σπύρος Μελετζής, Φωτογραφικό οδοιπορικό στο Άγιον Όρος, 1950 - Spyros Meletzis, Photographic Itinerary on Mount Athos, 1950, Άγιον Όρος, Αγιο-Ρείτικη Φωτοθήκη, 1996, Θράκη: Από το αρχείο του Σπύρου Μελετζή - Thrace: From the Spyros Meletzis Archive (κείμενα Νίνα Κασσιανού), Αθήνα, Εθνολογικό Μουσείο Θράκης – Καστανιώτης, 2005. Το αρχείο του ανήκει στις κυρίες Μαριάννα Αγγελοπούλου και Ελένη Αιματίδου.

Nelly's (Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη) (1899-1998)
Γεννήθηκε στο Αιδίνι της Μικράς Ασίας. Από το 1906 έως το 1912 φοίτησε στο Γαλλικό σχολείο των καλογραιών «Soeurs de Charite». Το 1919 η οικογένεια της εγκαθίσταται στη Σμύρνη μετά τα αιματηρά γεγονότα της δίωξης των Ελλήνων και την καταστροφή του Αϊδινίου. Σπούδασε φωτογραφία στη Δρέσδη. Το 1925 έφθασε στην Αθήνα και άνοιξε το στούντιο της στην οδό Ερμού. Σε όλη τη διάρκεια από το 1925-1939 που παρέμεινε στην Ελλάδα συνέχιζε να φωτογραφίζει ασταμάτητα και να διοργανώνει εκθέσεις. Το 1940 μετακόμισαν με το σύζυγό της στην Αμερική και άνοιξε στούντιο στην 57η λεωφόρο της Νέας Υόρκης όπου εργάστηκε μέχρι το 1966. Την ίδια χρονιά επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα. Τα επόμενα χρόνια εκδόθηκαν μια σειρά λευκωμάτων με το έργο της με σπουδαιότερα τα: Nelly’s (κείμενα Διονύσης Δ. Φωτόπουλος), Αθήνα, Μορφωτικό Ινστιτούτο της Αγροτικής Τράπεζας, 1990, Nelly’s from Athens to New York: A Retrospective Exhibition of the Work of Elli Seraidari – Από την Αθήνα στη Νέα Υόρκη: Αναδρομική Έκθεση του έργου της Έλλης Σεραϊδάρη (επιμ. Κατερίνα Κοσκινά), Αθήνα, Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου – Μουσείο Μπενάκη, Φωτογραφικό Αρχείο, 1997, Nelly’s: Σώμα και χορός (κείμενα Ντένυ Ευθυμίου-Τσεκούρα), Αθήνα, Άγρα, 1997, Nelly’s: Αρχαιότητες. Ελλάδα 1925-1939, Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη – Μέλισσα, 2003. Το έργο της παρουσιάστηκε σε πολλές γκαλερί στην Ελλάδα και το εξωτερικό.  Το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου της παραχωρήθηκε στο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη.

Θεόδωρος Νικολέρης (1898-1994)
Γεννήθηκε στο Σαμάκοβο της Ανατολικής Ρωμυλίας και σε ηλικία οκτώ μόλις ετών ο πατέρας του τον έστειλε στη μυθική τότε Κωνσταντινούπολη να βγάλει το ψωμί του και ταυτόχρονα να μαθητεύει σε ένα ρωμέικο μπακάλικο. Έμαθε την τέχνη της φωτογραφίας στο φημισμένο κωνσταντινουπολίτικο φωτογραφείο του Ανδρειωμένου, όπου πήγε με τη θέλησή του. Το 1920 κατατάσσεται εθελοντής στη ΧΙΙ Μεραρχία, όπου και ορίζεται ως φωτογράφος της. Λίγους μήνες αργότερα, 29 Μαΐου 1921, η Μεραρχία του εντάσσεται στη Μικρασιατική Εκστρατεία και ο Θεόδωρος Νικολέρης θα τη φωτογραφίσει βήμα-βήμα, επί 16 μήνες. Κατά το Μεσοπόλεμο εγκαθίσταται στη Δράμα όπου φωτογραφίζει την επόμενη ημέρα: αισιοδοξία και ευημερία στην πλούσια κοινωνία των εκλεκτών καπνών και των παραγωγικών πεισματικών προσφύγων. Το 1941 έρχεται στη Θεσσαλονίκη και οι γιοι του Θωμάς, Διογένης, Δημήτρης και Γιώργος διαπρέπουν ως διάδοχοί του φωτογράφοι. Ο ίδιος φεύγει ξανά στην Αθήνα και επιστρέφει μετά από χρόνια στη Θεσσαλονίκη, όπου και φεύγει από τη ζωή. Το 2008 εκδόθηκε το βιβλίο Η Μικρασιατική Εκστρατεία. Φωτογραφίες Θεόδωρου Νικολέρη (Συγγραφέας: Νικόλαος Ι. Μέρτζος), Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Εκδόσεις Ερωδιός. Μέρος του αρχείου του παραχωρήθηκε στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, ενώ το μεγαλύτερο κομμάτι του ανήκει στον εγγονό του, Χρήστο Νικολέρη.

Βούλα Παπαϊωάννου (1898-1989)
Γεννήθηκε στη Λαμία και μεγάλωσε στην Αθήνα. Παιδί εύπορης αστικής οικογένειας, σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών. Τα πρώτα της βήματα στη φωτογραφία τα έκανε στα τέλη του 1930 στο πλευρό του γνωστού φωτογράφου της εποχής Πάνου Γεραλή, φωτογραφίζοντας στην αρχή τοπία, μνημεία και αρχαιολογικά εκθέματα. Η ενασχόληση της με τη φωτογραφία που ξεκίνησε σε σχετικά μεγάλη ηλικία την απορρόφησε ολοκληρωτικά. Στροφή στην πορεία της αποτέλεσε η κήρυξη του πολέμου του 1940. Φωτογραφίες της έχουν δημοσιευθεί στο «Illustrated London News» και σε άλλα διεθνή περιοδικά. Μεταξύ άλλων έχουν εκδοθεί τα λευκώματα: La Gèce à ciel ouvert, photographies de Voula Papaioannou (κείμενα Pierre Jacquet), Lausanne, La Guilde du Livre, 1953, Iles Grecques, images Voula Papaioannou (κείμενα Μιμίκα Κρανάκη), Lausanne, La Guilde du Livre, Clairefontaine, 1956, Βούλα Παπαϊωάννου: Φωτογραφικές αναφορές 1940-1960, Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη Φωτογραφικό Αρχείο – Πολιτιστικό Κέντρο Λαϊκής Τραπέζης, 1994, Η φωτογράφος Βούλα Παπαϊωάννου από το φωτογραφικό αρχείο του Μουσείου Μπενάκη (κείμενα Φανή Κωνσταντίνου, Πλάτων Ριβέλλης, Johanna Weber, Τασούλα Βερβενιώτη), Αθήνα, Άγρα – Μουσείο Μπενάκη, 2006. Το 1976 δώρισε το αρχείο της στο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη.

Γιάννης Στυλιανού (1941-1996)
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Οι πρώτες του καλλιτεχνικές ανησυχίες εμφανίστηκαν κατά τη φοίτηση του στο Αμερικανικό κολέγιο. Πρωτοήρθε σε επαφή με τη φωτογραφία προς τα τέλη της δεκαετίας του '50, μέσα από τη σχέση του με το φωτογράφο Κυριάκο Αποστολίδη. Σπούδασε στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης και εργάστηκε στην οικογενειακή επιχείρηση παραγωγής υποδημάτων «Αλυσίδα». Ουσιαστικά, υπήρξε αυτοδίδακτος στη φωτογραφία, με την οποία ασχολήθηκε λίγα μόνο χρόνια, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60. Το 2002 εκδόθηκε το λεύκωμα Γιάννης Στυλιανού, Η διαυγής όραση και η ευγενής αντινομία (επιμ. Ηρακλής Παπαϊωάννου), Θεσσαλονίκη, Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.  Το αρχείο του παραχωρήθηκε στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.

Δημήτρης Χαρισιάδης (1911-1993)
Γεννήθηκε στην Καβάλα και ήρθε στην Αθήνα το 1920. Αυτοδίδακτος φωτογράφος από μεγαλοαστική οικογένεια που του έδωσε τη δυνατότητα μιας ευρύτερης παιδείας, ήρθε σε επαφή με τη φωτογραφία στα 16 του. Παρότι σπούδασε χημεία στη Λωζάνη και με την επιστροφή του δούλεψε  στο εργοστάσιο του πατέρα του, άρχισε ολοένα και περισσότερο να ασχολείται με τη φωτογραφία μέχρι που τον κέρδισε ολοκληρωτικά. Συνεργάστηκε με το Associated Press , το περιοδικό «Life» και το δίκτυο CBS. Το 1956 ξεκίνησε το φωτογραφικό του πρακτορείο. Υπήρξε ο μοναδικός Έλληνας φωτογράφος που συμμετείχε στην έκθεση «The family of man» του Μ.Ο.Μ.Α. Έχουν εκδοθεί τα λευκώματα: Δ.Α. Χαρισιάδης, Φωτογραφίες, 1911-1993 – D.A. Harissiadis, Photographs, 1911-1993 (κείμενα Δημήτρης Α. Τζίμας), Αθήνα, Φωτογράφος, 1995 και Φωτογραφικόν Πρακτορείον «Δ.Α. Χαρισιάδης» (επιμ. Γεωργία Ιμσιρίδου), Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη, 2009. Το αρχείο του ανήκει στο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη.

Μαρία Χρουσάκη (1899-1972)
Γεννήθηκε στη Σμύρνη. Σπούδασε ζωγραφική στο εργαστήριο του Παύλου Μαθιόπουλου. Το 1926 αποφοίτησε από τη Σχολή Εθελοντριών Αδελφών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, τον οποίο υπηρέτησε για πολλά χρόνια. Υπήρξε από τα πρώτα μέλη της Ελληνικής Φωτογραφικής Εταιρείας (ΕΦΕ). Έχει εκδοθεί ένα λεύκωμα με τίτλο Μαρία Χρουσάκη, Φωτογραφίες 1917-1958 (κείμενα Γιάννης Σταθάτος), Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, 2000. Δώρισε το αρχείο της στην Εθνική Πινακοθήκη το 1971.