Η Ρωσική Πρωτοπορία στο Φεστιβάλ Ολύμπου

Άλλη μία συνεργασία καταγράφεται για το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΚΜΣΤ) με φορείς πολιτισμού της χώρας καθώς φέτος συμμετέχει για πρώτη φορά, στις εκδηλώσεις του 41ου Φεστιβάλ Ολύμπου με την έκθεση «Η Ρωσική Πρωτοπορία στο Φεστιβάλ Ολύμπου. Το ΚΜΣΤ παρουσιάζει την ιστορία της συλλογής Κωστάκη».

Η έκθεση / Εκπαιδευτικά προγράμματα-ξεναγήσεις / Ημερίδα
Στην έκθεση «Η Ρωσική Πρωτοπορία στο Φεστιβάλ Ολύμπου. Το ΚΜΣΤ παρουσιάζει την ιστορία της συλλογής Κωστάκη» παρουσιάζονται σε χρονολογική σειρά αντιπροσωπευτικά έργα της συλλογής σε πιστά αντίγραφα, καθώς και από ψηφιακές εκτυπώσεις του φωτογραφικού υλικού του Αρχείου Κωστάκη, τμήμα του οποίου εκτίθεται για πρώτη φορά, ενώ ένας ειδικά διαμορφωμένος εκθεσιακός χώρος είναι αφιερωμένος στο συλλέκτη Γιώργο Κωστάκη.

Στην κεντρική αίθουσα «Κλειώ» του Κέντρου Μεσογειακών Ψηφιδωτών του Δίου παρουσιάζεται η ιστορία και η εξέλιξη της Ρωσικής Πρωτοπορίας με έργα από το 1900 έως τα τέλη της δεκαετίας του 1920, τα οποία εκπροσωπούν τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά κινήματα της εποχής, αλλά και με σύγχρονες ανακατασκευές από σχέδια της συλλογής, δημιουργίες του γλύπτη και υπεύθυνου τεχνικού του ΚΜΣΤ Γιώργου Ευσταθουλίδη. Στην αίθουσα «Θάλεια» οι θεατές θα έχουν την ευκαιρία να δουν φωτογραφικά ντοκουμέντα και πορτρέτα των Ρώσων καλλιτεχνών, ενώ η αίθουσα «Ερατώ» είναι αφιερωμένη στο συλλέκτη Γιώργο Κωστάκη και περιλαμβάνει φωτογραφίες του διαμερίσματός του, που στις δεκαετίες 1960 και 1970 αποτελούσε ένα «άτυπο» μουσείο μοντέρνας τέχνης στη Μόσχα.

Στη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις για το κοινό και εκπαιδευτικά προγράμματα ενώ την Τετάρτη 18 Ιουλίου 2012, στον ίδιο χώρο θα πραγματοποιηθεί σχετική ημερίδα, ανοιχτή για το κοινό, με το εξής πρόγραμμα:
«Η Συλλογή έργων τέχνης του Γ. Κωστάκη του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης»
Χώρος: Δίον, Κέντρο Μεσογειακών Ψηφιδωτών
20.30 – 21.00: Μαρία Τσαντσάνογλου, Ιστορικός Τέχνης - Διευθύντρια του ΚΜΣΤ, «Ο συλλέκτης Γ. Κωστάκης και η συλλογή του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης»
21.00 – 21.30: Αγγελική Χαριστού, Ιστορικός Τέχνης – Επιμελήτρια Συλλογής & Αρχείου Κωστάκη ΚΜΣΤ, «Τα κινήματα της Ρωσικής Πρωτοπορίας»
Θα ακολουθήσει συζήτηση και μικρή ξενάγηση στους χώρους της έκθεσης
Συντονίζει ο Νίκος Γραίκος, Ιστορικός Τέχνης

Το Φεστιβάλ Ολύμπου
Το Φεστιβάλ Ολύμπου αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια το κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός της Πιερίας και ευρύτερα της Μακεδονίας και Θεσσαλίας με πανελλήνια εμβέλεια και διεθνή προοπτική.
Όλες οι εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Ολύμπου πραγματοποιούνται σε μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας χώρους όπως το Αρχαίο θέατρο του Δίου, το Βυζαντινό Κάστρο του Πλαταμώνα και στον Βυζαντινό Ναό της Παναγίας στην Κονταριώτισσα.
Το Φεστιβάλ Ολύμπου συντελεί στην ανάπτυξη της πολιτιστικής και οικονομικής ζωής του νομού Πιερίας, αφού το κοινό του αποτελείται από κατοίκους όλης της Μακεδονίας και ιδιαίτερα των όμορων νομών Λάρισας, Θεσσαλονίκης, Ημαθίας και Κοζάνης.
Υπεύθυνος φορέας για την υλοποίηση των εκδηλώσεων είναι ο «Οργανισμός Φεστιβάλ Ολύμπου», φορέας πολιτισμού, μη κερδοσκοπικός, τα μέλη του οποίου είναι άνθρωποι των γραμμάτων, της τέχνης και εκπρόσωποι όλων των φορέων της Πιερίας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Το πλήρες πρόγραμμα του Φεστιβάλ είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του Φεστιβάλ

Η συλλογή Κωστάκη στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Η συλλογή Κωστάκη απαρτίζεται από 1277 έργα τέχνης (πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, κατασκευές, κεραμικά κ.α.) σημαντικών καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας, όπως οι Κ. Μαλέβιτς, Λ. Ποπόβα, Β. Τάτλιν, Α. Ρότσενκο, Ι. Κλιουν, Γ. Κλούτσις, Σ. Νικρίτιν, Ο. Ροζάνοβα, Β. Στεπάνοβα, Ν. Ουνταλτσόβα, Μ. Ματιούσιν, Π. Φιλόνοφ και πολλών άλλων. Η συλλογή είναι αντιπροσωπευτική όλων των ρευμάτων και των τάσεων της ρωσικής πρωτοπορίας, μιας από τις πιο ρηξικέλευθες και ενδιαφέρουσες περιόδους της παγκόσμιας τέχνης που άνθισε στη Ρωσία στις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Η αγορά της συλλογής Κωστάκη έγινε από το ελληνικό δημόσιο το Μάρτιο του 2000, και ανήλθε στο ποσό των 14,2 δις δρχ. Η συμφωνία υπογράφηκε ανάμεσα στην οικογένεια Κωστάκη και στη διοίκηση του ΚΜΣΤ. Προηγήθηκε η σύσταση διεθνούς επιτροπής ειδικών οι οποίοι εξέτασαν τη συλλογή, προέβησαν σε εκτίμηση της οικονομικής και καλλιτεχνικής αξίας της και τόνισαν την αυθεντικότητα και τη μοναδικότητά της. Η αγορά αυτή υπήρξε μία από τις πιο προνοητικές επενδύσεις του Υπουργείου Πολιτισμού στον χώρο του σύγχρονου πολιτισμού, το οποίο έδωσε την φύλαξη και διαχείριση της συλλογής στο νεοϊδρυθέν Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη. Μετά την αγορά της συλλογής περιήλθε ως δωρεά της οικογένειας Κωστάκη στο ΚΜΣΤ ένα πλούσιο αρχείο με πρωτότυπο υλικό (βιβλία, χειρόγραφα, φωτογραφίες, επιστολές, αφίσες κλπ.) που τεκμηριώνει τη συλλογή και την εποχή της ρωσικής πρωτοπορίας.

Ο συλλέκτης Γιώργος Κωστάκης
Ο Γιώργος Κωστάκης γεννήθηκε στη Μόσχα το 1913. Ο πατέρας του ήταν έμπορος από τη Ζάκυνθο και είχε εγκατασταθεί οικογενειακώς στη Μόσχα. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη ρωσική πρωτεύουσα και εργάστηκε ως οδηγός στην ελληνική πρεσβεία μέχρι το 1940. Όταν η ελληνική πρεσβεία λόγω του πολέμου έκλεισε, ο Γ. Κωστάκης συνέχισε να εργάζεται στην καναδική πρεσβεία. Στα πλαίσια των επαγγελματικών του καθηκόντων συνόδευε ξένους διπλωμάτες στις επισκέψεις τους σε παλαιοπωλεία και οίκους τέχνης. Χωρίς να έχει ιδιαίτερη καλλιτεχνική παιδεία και επαφή με τη μοντέρνα τέχνη, προικισμένος όμως με ένα σπάνιο ένστικτο, εντυπωσιάστηκε όταν αντίκρισε το 1946 ένα πίνακα της Όλγας Ροζάνοβα. Από τότε άρχισε να ενδιαφέρεται για τη ρωσική πειραματική τέχνη των αρχών του 20ού αιώνα.
Ήρθε σε επαφή με τις οικογένειες και τον στενό κύκλο των καλλιτεχνών καθώς και με όσους καλλιτέχνες βρίσκονταν ακόμη στη ζωή και για τρεις τουλάχιστον δεκαετίες συγκέντρωνε μεθοδικά έργα «ρωσικής πρωτοπορίας» δημιουργώντας μια περίφημη συλλογή η οποία διέσωσε από την καταστροφή και τη λήθη αυτό το εξαιρετικά σημαντικό τμήμα της ευρωπαϊκής τέχνης του 20ου αιώνα. Σε πολλές περιπτώσεις αντιμετώπισε ιδιαίτερες δυσκολίες διότι το σταλινικό καθεστώς είχε θέσει σε απαγόρευση τα έργα της ρωσικής πρωτοπορίας, επιβάλλοντας στην τέχνη το δόγμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Ο ίδιος πίστευε ότι η παραγνώριση της τέχνης της «ρωσικής πρωτοπορίας» ήταν ένα τραγικό λάθος και ότι «οι άνθρωποι θα την χρειάζονταν και θα την εκτιμούσαν κάποια μέρα». Το 1977 ο Κωστάκης έφυγε από τη Μόσχα και εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα αφήνοντας στην Πινακοθήκη Τρετιακόφ ένα σημαντικό μέρος της συλλογής του. Πέθανε στην Αθήνα το 1990. Το άλλο μέρος της συλλογής του που αποτελείται από 1277 έργα τέχνης αγοράσθηκε από το ελληνικό κράτος το 2000 και περιήλθε στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.

Το διαμέρισμα του Γιώργου Κωστάκη στη Μόσχα και τα βιβλίο επισκεπτών
Το διαμέρισμα του Γιώργου Κωστάκη στη Μόσχα ήταν στις δεκαετίες 1960 και 1970 άμεσα συνδεδεμένο με την απαγορευμένη τέχνη της πρωτοπορίας και λειτουργούσε σαν ένα ανεπίσημο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Διανοούμενοι και καλλιτέχνες θυμούνται το περίφημο διαμέρισμα της λεωφόρου Βερνάτσκι, εκεί όπου σχεδόν καθημερινά συναντιόνταν οι πιο ανομοιογενείς παρέες: νέοι καλλιτέχνες, ξένοι διπλωμάτες και πολιτικοί, φοιτητές, συγγραφείς και δημιουργοί. Σε ατμόσφαιρα δημιουργικής ευφορίας, με μουσική και βότκα, συζητούσαν περιβαλλόμενοι από τοίχους καλυμμένους από την οροφή ως το δάπεδο με έργα ρωσικής πρωτοπορίας.
Έργα που τα χρόνια εκείνα δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται εκτεθειμένα πουθενά αλλού, εκτός από το διαμέρισμα του Κωστάκη. Ο τρόπος που η ρωσική πρωτοπορία επηρέασε ορισμένους νεώτερους καλλιτέχνες, όπως τη Λίντια Μαστερκόβα, τον Φραντσίσκο Ινφάντε, τον Έντουαρντ Στέινμπεργκ κ.ά. διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από την επαφή των καλλιτεχνών με τα έργα της ρωσικής πρωτοπορίας που βρίσκονταν στο διαμέρισμα του Γιώργου Κωστάκη. Στα τετράδια των επισκεπτών του διαμερίσματος του Κωστάκη στις δεκαετίες 1960 – 1970 διαβάζει κανείς συγκινητικές αφιερώσεις καλλιτεχνών, σπουδαστών, πολιτικών, ιστορικών και φιλότεχνων. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι σημειώσεις του Μαρκ Σαγκάλ, του Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν, του Αντρέι Βάϊντα, της Μάγιας Πλισέτσκαγια, της κόρης του Καζιμίρ Μαλέβιτς Ούνα, της συζύγου του Βασίλι Καντίνσκι Νίνας, του Έντουαρντ Κέννεντι, του Ντέιβιντ Ροκφέλερ και πολλών άλλων. Οι νέοι, τότε, Ρώσοι καλλιτέχνες Ανατόλι Ζβέρεφ, Βλαντίμιρ Γιάκοβλεφ, Φραντσίσκο Ινφάντε, Ολέγκ Βασίλιεφ, Λεφ Κροπιβνίτσκι, Αλεξάντρ Χαριτόνοφ, Ντμίτρι Πλαβίνσκι, Ίγκορ Μακαρέβιτς, Ίγκορ Βούλοχ, Λεονίντ Λαμμ κ.ά. σχεδιάζουν πρωτότυπες αφιερώσεις, όχι στον συλλέκτη, αλλά στον καλό φίλο και συμπαραστάτη Γιώργο Κωστάκη.

Εγκαίνια: Σάββατο 7 Ιουλίου 2012, 19:30