Σύλβια

«Σύλβια» είναι ο τίτλος μιας σειράς φωτογραφιών που τραβήχτηκαν από τον Βίκτωρ Κοέν την άνοιξη του 2004 σε μια επίσκεψη στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης Άουσβιτς, Μπιρκενάου και Μαϊντάνεκ στην Πολωνία. Σύλβια είναι το όνομα της γιαγιάς του, μέλος εβραϊκής οικογένειας της Θεσσαλονίκης και επιζήσασα του Άουσβιτς.

Ο Βίκτωρ Κοέν σχολιάζει στο ομώνυμο βιβλίο της έκθεσης:

«...Παρ’ όλο που, για μένα, αυτή ήταν μια συναισθηματικά φορτισμένη επίσκεψη με προσωπικές διαστάσεις, οι φωτογραφίες μαρτυρούν χώρους και τόπους τελείως απαλλαγμένους από ανθρώπους και ζωή. Ήθελα τα συναισθήματα να πηγάζουν από τη διαφορά ανάμεσα στις (τώρα) καθαρές –σχεδόν αποστειρωμένες– εγκαταστάσεις που απεικονίζουν οι φωτογραφίες μου και ό,τι μάθαμε από τα συνταρακτικά ντοκουμέντα και τις μαρτυρίες θυμάτων των στρατοπέδων. Αισθάνθηκα πως αυτή η προσέγγιση του «πριν-και-μετά» (από την οποία μπορούσα να αποτυπώσω μόνο το «μετά») ήταν η μόνη σωστή για (τη δική μου αίσθηση) του σήμερα.

Αναζήτησα κυρίως τη συμμετρία και τάξη που έκαναν αυτά τα εργοστάσια να λειτουργούν. Έψαξα για τη βιομηχανική λεπτομέρεια που αποκαλύπτει τη σκέψη και φροντίδα που καταβλήθηκε για τον σχεδιασμό αυτών των κλειστών συστημάτων, που κατασκευάστηκαν για ένα συγκεκριμένο είδος αναπόφευκτων θανάτων. Δεν ήταν τόσο έργο ζωής για τους διευθύνοντες, σχεδιαστές και μηχανικούς αυτών των στρατοπέδων, όσο η μοιραία συνέπεια μιας εμμονής. Η επιμονή τους στην τελειοποίηση των μεθόδων και του εξοπλισμού γίνεται φανερή από τα σιωπηρά απομεινάρια. Η καθημερινότητα και η επαναλαμβανόμενη αλληλουχία των γεγονότων στα στρατόπεδα γίνονται προφανείς από τις πινακίδες αλλά και από τις γρατζουνιές των θυμάτων στους τοίχους...»

Όπως σχολιάζει ο μελετητής φωτογραφίας Ηρακλής Παπαϊωάννου:

«...Οι φωτογραφίες από τη σειρά Sylvia, αντίθετα από το υπόλοιπο, συχνά δυσοίωνο, έργο του Κοέν δεν είναι τρομακτικές. Ίσως γιατί οι σύγχρονες εικόνες των στρατοπέδων συγκέντρωσης σπάνια μπορούν να υποκαταστήσουν τη φρίκη των αρχικών ντοκουμέντων. Συγκροτούν, όμως, ένα βραχύ χρονικό στο οποίο ο Κοέν δεν μοιάζει να φωτογραφίζει μόνο πραγματικούς τόπους όσο να δίνει μορφή σε πλάγιες αναμνήσεις, να επιβεβαιώνει δηλαδή τις εικόνες που σχημάτισαν μέσα του από παιδί οι αφηγήσεις των οικείων. Η σειρά Sylvia μας υπενθυμίζει τελικά μερικές από τις δυνάμεις και τις αδυναμίες της φωτογραφίας: πόσο πολύτιμη είναι, αφενός, η συμβολή της στον διαρκή εμπλουτισμό της μεγάλης δεξαμενής που συγκροτεί η συλλογική μνήμη. Πόσο δύσκολο γίνεται, αφετέρου, να αναπαραστήσει κανείς την αυτοκυριαρχημένη ολίσθηση σε ένα παρανοϊκό, αβυσσαλέο μίσος...»

Η έκθεση «Σύλβια» εντάσσεται στο πλαίσιο του ετήσιου σεμιναρίου του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος για εκπαιδευτικούς, με τίτλο «Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα». Ο στόχος του Ε.Μ.Ε. είναι διπλός: η ανάδειξη του ιδιαίτερα σημαντικού ρόλου της προσωπικής μαρτυρίας στην διδασκαλία του θέματος, αλλά και η διερεύνηση των τρόπων αποτύπωσης και μεθερμηνείας του μέσα από την τέχνη, και συγκεκριμένα την φωτογραφία.