Η Ελλάδα του Κώστα Μπαλάφα

Στο πλαίσιο του κεντρικού εκθεσιακού προγράμματος του Athens Photo Festival 2011, που θα αναπτυχθεί στην «Τεχνόπολις» Δήμου Αθηναίων (Πειραιώς 100, Γκάζι), παρουσιάζεται η έκθεση του Κώστα Μπαλάφα με τίτλο «Η Ελλάδα του Κώστα Μπαλάφα».

Ο Κώστας Μπαλάφας είναι ένας γνήσια λαϊκός καλλιτέχνης, αφ’ ενός γιατί ο λαός είναι ο βασικός πρωταγωνιστής των φωτογραφιών του, αφ’ ετέρου γιατί σ’ αυτόν κυρίως απευθύνεται αυτό το έργο. Η θεματική του έργου του υπήρξε αξιοσημείωτα συνεπής: η καταγραφή της μεταπολεμικής ελληνικής κοινωνίας. Η Ελλάδα του όμως δεν είναι γραφική, επιδερμικά ιστορική ή απλά γεωγραφικά προνομιακή χώρα. Είναι ένας ζωντανός παλλόμενος τόπος γεμάτος συγκρούσεις, αντιθέσεις.

Η ηπειρώτικη καταγωγή του όξυνε την ευαισθησία του στην καταγραφή της ζωής του Έλληνα που, αποκομμένος από τις μητροπόλεις της προόδου και των αποφάσεων, δίνει άνισο αγώνα με αντίξοες συνθήκες. Έτσι, περιδιαβαίνει και καταγράφει, με το θαυμασμό ενός παιδιού και το αισθητήριο ενός καλλιτέχνη, το σφυγμό του ελληνικού χώρου από τις αλυκές του Ιονίου ως τα χειμαδιά της Ηπείρου και από την αρχιτεκτονική του Αιγαίου ως τα λιγνιτωρυχεία του Αλιβερίου. Αφουγκράζεται τον Έλληνα που γιορτάζει, που πενθεί, που επινοεί τρόπους να κουβαλήσει το πολύτιμο φορτίο του τόπου του. Εικονίζει τον απλό, ανώνυμο Έλληνα που στέκει αμήχανος σε κάθε λογής πολιτικά, ιστορικά, γεωγραφικά σταυροδρόμια, που αγωνίζεται με αξιοπρέπεια και συχνά χωρίς ελπίδα.

Η δημιουργική του ανησυχία αποποιήθηκε νωρίς τους αισθητικούς πειραματισμούς. Στράφηκε στην καθαρή φωτογραφία, αναζητώντας με απλότητα και αναγκαιότητα την ουσία του θέματος. Έτσι, το ωραίο δεν αποτελούσε για αυτόν καλλιτεχνικό σκοπό, παρά φυσική συνέπεια του εσωτερικά όμορφου και του κοινωνικά δίκαιου. Οι συνθέσεις του είναι απέριττες, χωρίς καμία επιτήδευση. Η τομή που δημιουργούν, βαθιά και καθαρή με την ακρίβεια νυστεριού.

Η ζωή και το έργο του Κώστα Μπαλάφα σφραγίζονται από το αυτοδίδακτο (της τέχνης και της επιβίωσης), την αντισυμβατική στάση, τη γνησιότητα της έκφρασης. Ο ίδιος είναι, πάνω απ’ όλα, ένας άνθρωπος που δεν έκλεισε ποτέ τα μάτια μπροστά στην ομορφιά, την αλήθεια, την καταστροφή και το θάνατο – και τα αντίκρισε όλα σε γενναίες δόσεις.

Ηρακλής Παπαϊωάννου