Εξερευνώντας το σώμα της πόλης

Την Τρίτη 13 Νοεμβρίου 2012, στις 21:30, στον Πολυχώρο του Ωδείου Φουντούλη (Αντωνοπούλου 17, 1ος όροφος), η ομάδα ORAMA παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ με τίτλο «ΣΩΜΑ-ΜΝΗΜΗ-ΠΟΛΗ», που δημιουργήθηκε με αφορμή το ερευνητικό πρόγραμμα του Π.Τ.Π.Ε. του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας «ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ».

Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε από τον Οκτώβρη του 2011 έως τον Σεπτέμβρη του 2012 από την Λέκτορα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Μαρία Τσουβαλά και 25 φοιτήτριες του Π.Τ.Π.Ε. και βασίζεται στη συστηματική μελέτη και κατανόηση της κίνησης του χορού, ως ένα ουσιαστικό μέσον έκφρασης, αισθητικής καλλιέργειας και εκπαίδευσης. Η ερευνητική διαδικασία είχε ως στόχο να ανακαλύψουν οι φοιτήτριες με τι τρόπο μπορεί να επηρεάσει η συμβολική έννοια «χώρος» την κινητική και εκφραστική τους ικανότητα και να ευαισθητοποιηθούν σε σχέση με τον ιστορικό και κοινωνικο-πολιτισμικό ρόλο, που διαδραματίζει ο χώρος στην τέχνη, στη ζωή και στη μάθηση.

Εκτός από την θεωρητική και πρακτική προετοιμασία στην Αίθουσα Χορού του Πανεπιστημίου, πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις και βιωματικές δράσεις σε διάφορα σημεία της πόλης του Βόλου, τα οποία επιλέχθηκαν μέσα από την ιστορική, κοινωνική, πολιτισμική και αρχιτεκτονική τους σημασία. (Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο, Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Τσαλαπάτα, Εργοστάσιο Βαμβακουργίας Βόλου, παραλία Αναύρου, Καπνοβιομηχανία Ματσάγγου, Κίτρινη Αποθήκη, παλιό Νεκροταφείο Βόλου, οικισμός Ρομά στην Νεάπολη κ.ά.). Τα σημεία αυτά οριοθέτησαν μια διαδρομή, όπου οι φοιτήτριες εμπνεύστηκαν από ιστορικές μνήμες και αισθητηριακές εμπειρίες για να δημιουργήσουν ατομικές και ομαδικές δράσεις με μοναδικό μέσον την κίνηση του σώματος.

Οι φωτογράφοι-μέλη της ομάδας ORAMA, Νατάσα Καρακατσάνη και Γιάννης Στρατουδάκης συμμετείχαν στο πρόγραμμα και ακολούθησαν τη Μαρία Τσουβαλά με την ομάδα των φοιτητριών στην εξερεύνηση του σώματος της πόλης του Βόλου, φωτογραφίζοντας και κινηματογραφώντας αντίστοιχα τις κινητικές τους δράσεις. Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας ήταν το ντοκιμαντέρ «ΣΩΜΑ-ΜΝΗΜΗ-ΠΟΛΗ», που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην ομώνυμη Ημερίδα, στις 7 Νοεμβρίου, στο Αμφιθέατρο «Γιάννης Κορδάτος» του Πανεπιστήμιου, στο Βόλο.

Εξερευνώντας το σώμα της πόλης

Η πόλη μπορεί να εμπνεύσει ποικιλοτρόπως. Το ξέρουμε. Το βλέπουμε στα έργα τέχνης που έχουν δημιουργηθεί όσα χρόνια αυτή υπάρχει. Το ερώτημα στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν με τι τρόπο θα γινόταν αυτό και τι αποτέλεσμα θα είχε σε μια ομάδα φοιτητριών που προσπαθούσαν να εξερευνήσουν το σώμα της χρησιμοποιώντας το δικό τους. Ας πούμε πως κάπως έτσι ξεκίνησε για μένα το ερευνητικό-εκπαιδευτικό πρόγραμμα «ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ».

Για κάποιον που ασχολείται με τη φωτογραφία, η πρόκληση να παρακολουθήσει την πορεία μιας τέτοιας έρευνας και να προσπαθήσει να αποτυπώσει στιγμές που δείχνουν χωρίς λόγια την έκβασή της είναι μεγάλη. Η απλή καταγραφή δεν μπορεί να ικανοποιήσει την ανάγκη του να συμμετάσχει ενεργά σε κάτι που τον αγγίζει ούτε του δίνει τη δυνατότητα να εκφράσει τον προβληματισμό και τα βιώματά του. Πρέπει λοιπόν να βρει τρόπο, εκτός από την αναγκαία καταγραφή των δράσεων, να συλλάβει τις στιγμές εκείνες που η ενέργεια των χώρων μεγιστοποιεί τα συναισθήματα των ανθρώπων και τους οδηγεί να τα εξωτερικεύσουν μέσω μιας εκφραστικής κίνησης που είναι αναγνωρίσιμη και έχει τη δύναμη να συγκινήσει. Αυτές οι στιγμές, παγώνουν με το πάτημα ενός κουμπιού και γίνονται εικόνες που, αφού ξεδιαλεχτούν ανάμεσα σε πλήθος άλλων, παίζουν τον ρόλο των λέξεων που θα χρησιμοποιήσει ο φωτογράφος για να αρθρώσει με τη σειρά του το δικό του λόγο, δείγμα του πως η πόλη ενέπνευσε και τον ίδιο. Πρόκειται για μια διαδραστική διαδικασία, τα αποτελέσματα της οποίας εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες.

Επισκεπτόμενοι τους επιλεγμένους χώρους στους οποίους έλαβε μέρος η έρευνα του προγράμματος, οι φοιτήτριες ενεργούσαν αυθόρμητα και βάσει των εντυπώσεων που τους προκαλούσε το κάθε κτήριο ή σημείο της πόλης. Τα κινητικά δρώμενα που εκτελούσαν ήταν μοναδικά και φυσικά δεν επαναλαμβάνονταν. Η έκταση κάποιων από αυτά αρκετά μεγάλη και δύσκολα την παρακολουθούσε κανείς ολόκληρη. Η οπτική γωνία συχνά περιορισμένη λόγω του ότι δουλεύαμε δύο άνθρωποι ταυτόχρονα, φωτογραφίζοντας και βιντεοσκοπώντας. Παρόλα αυτά, εκείνο που δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητο ήταν η προεργασία η οποία είχε γίνει από την ομάδα των φοιτητριών και την υπεύθυνη όχι μόνο σε ότι αφορά το κινητικό κομμάτι, αλλά και το κομμάτι της εγρήγορσης που είχε ως στόχο το άνοιγμα νου και αισθήσεων στα καινούρια κάθε φορά ερεθίσματα. Αυτό που συνέβαινε στα κορίτσια όταν φτάναμε σε έναν χώρο ήταν σχεδόν μαγικό. Αφήνονταν κυριολεκτικά να τα «ρουφήξει» εντός του, να τα κάνει κτήμα του και να μιλήσει μέσα από τα σώματά τους. Βιώνοντας όλο αυτό τους τελευταίους εννιά μήνες, είδα με εντελώς διαφορετικό μάτι τις έννοιες ΧΟΡΟΣ και ΧΩΡΟΣ και τη σχέση ανάμεσά τους. Και κατάλαβα πόσο σπουδαίο είναι στην εποχή που ζούμε να ξαναεπιστρέψουμε στο σώμα μας, να το ελευθερώσουμε και να το αφήσουμε να μιλήσει για μας. Γι’ αυτό νιώθω πραγματικά τυχερή που συμμετείχα στο πρόγραμμα κι ευχαριστώ τη Μαρία Τσουβαλά και τα κορίτσια που με έκαναν να νιώσω έτσι.
Όλα αυτά δεν εκφράζουν μόνο τη δική μου άποψη, αλλά και του Γιάννη Στρατουδάκη, που είναι επίσης φωτογράφος και το ότι παρακολούθησε κινηματογραφώντας τις δράσεις του προγράμματος από κοντά και επηρεάστηκε το ίδιο με μένα, είχε ως αποτέλεσμα να μην αρκεστεί στη δημιουργία ενός απλού slideshow και μιας καταγραφικής βιντεοσκόπησης, αλλά να φτιάξει το πρώτο του ντοκιμαντέρ.
Νατάσα Καρακατσάνη