Current Pasts

Το πρότζεκτ "Current Pasts" (Τρέχοντα παρελθόντα) αποτελεί μια συνεργασία ανάμεσα στον Έλληνα καλλιτέχνη Βαγγέλη Βλάχο και τον Σέρβο καλλιτέχνη Ιβάν Γκρουμπάνοφ, οι οποίοι παρουσιάζουν τρία νέα έργα τους σε μια κοινή παρουσίαση. Η εικαστική έρευνα των δύο καλλιτεχνών εξετάζει την ιστορία, καθώς και το ρόλο της μνήμης, καταγράφοντας και ερμηνεύοντας πολιτικοκοινωνικά θέματα και ιστορικά γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος. Οι καλλιτέχνες συχνά ανατρέχουν στην πρόσφατη ιστορία της χώρας τους, με σκοπό την επανεξέτασή της και τη δημιουργία νέων πιθανών αφηγήσεων.

Το έργο του Βαγγέλη Βλάχου με τίτλο Ξένοι αρχαιολόγοι από όρθια σε σκυφτή θέση, 2012, αποτελείται από 53 φωτογραφίες ξένων αρχαιολόγων, που έχουν δουλέψει στην Ελλάδα τα τελευταία 60 περίπου χρόνια, τις οποίες έχει βρει ο καλλιτέχνης σε αρχεία ξένων αρχαιολογικών σχολών της Αθήνας. Ο Βλάχος εστιάζει στις φωτογραφίες εκείνες που αναφέρονται χρονολογικά στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας και απεικονίζουν αρχαιολόγους σε ώρα εργασίας ενώ μελετούν, μετρούν, παρατηρούν και επιβλέπουν τις ανασκαφές στη χώρα μας. Ο τίτλος του έργου παραπέμπει στην ακολουθία των εικόνων: οι σωματικές στάσεις των αρχαιολόγων δημιουργούν μια αλληλουχία κινήσεων, καθώς οι αρχαιολόγοι παρουσιάζονται από όρθια θέση σε σκυφτή και από σκυφτή σε όρθια. Η ιδέα του ξένου, που έρχεται στην Ελλάδα για να αναλάβει και να επιβλέψει τις εργασίες, δημιουργεί συσχετισμούς με τη σημερινή κατάσταση της χώρας, η οποία βρίσκεται υπό επιτήρηση από τους ξένους τεχνοκράτες, οικονομολόγους και πολιτικούς. Η ανασυγκρότηση της ιστορίας και του πολιτισμού της Ελλάδας, αντιπαραβάλλεται με τη σύγχρονη οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας. Το έργο του Βλάχου εξετάζει επίσης τη φύση της αρχαιολογικής εργασίας -η οποία άλλωστε σχετίζεται άμεσα με τη σημασία του παρελθόντος- αλλά και τη σημαντικότητα των αρχαιολογικών χώρων ως σημαίνοντα της σύγχρονης ελληνικής ταυτότητας.

Ο τίτλος της νέας σειράς σχεδίων του Ιβάν Γκρουμπάνοφ, Smokescreens, 2012 παραπέμπει σε έναν στρατιωτικό όρο και αναφέρεται στον καπνό που απελευθερώνεται για να καλύψει την κίνηση των στρατευμάτων από τον εχθρό. Ο καλλιτέχνης επιτυγχάνει το συγκεκριμένο εικαστικό αποτέλεσμα ζωγραφίζοντας και διαποτίζοντας το χαρτί με υγρά ακρυλικά χρώματα και εκθέτοντας το στην επίδραση πυκνού μαύρου καπνού, το οποίο αποτυπώνεται στη ζωγραφική επιφάνεια. Το κάθε σχέδιο συνοδεύεται από σύντομες φράσεις πολιτικού και κοινωνικού χαρακτήρα, παραπομπές που έχει επιλέξει ο καλλιτέχνης από τον τύπο και από μη θεσμικά ιστολόγια, οι οποίες συνδέονται με τη σημερινή διεθνή κρίση και φανερώνουν μια επαναστατική διάθεση. Το παραπέτασμα καπνού, όπως υποδηλώνεται από τον τίτλο του έργου, αποτελεί και ένα σχόλιο γύρω από τους μηχανισμούς καταστολής των σημερινών κοινωνικών εξεγέρσεων, αλλά και τους μηχανισμούς παραπλάνησης των πολιτών από τις πολιτικές ηγεσίες. Στο αρχείο εικόνων που συνθέτει ο Γκρουμπάνοφ, το αφηρημένο στοιχείο συναντά το πραγματικό· το ποιητικό, το κριτικό· και το διαισθητικό, το εσκεμμένο.

Στο πρότζεκτ παρουσιάζεται επίσης και η εγκατάσταση Dead Flags, 2011 του Γκρουμπάνοφ, η οποία αποτελείται από παλιές, ξεβαμμένες και φθαρμένες σημαίες του κομμουνιστικού κόμματος της πρώην Γιουγκοσλαβίας και άλλων σοσιαλιστικών δημοκρατιών, τις οποίες έχει συλλέξει ο καλλιτέχνης από παλιά πολιτιστικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Το έργο δεν αναφέρεται μόνο στην αποτυχία των κομμουνιστικών καθεστώτων, αλλά σχολιάζει την πτώση των πολιτικών ιδεολογιών, την ανεπάρκεια της σύγχρονης δημοκρατίας και τις ενδεχόμενες συνέπειες που όλα τα παραπάνω έχουν επιφέρει. Δρώντας ως αρχαιολόγος του παρόντος, ο καλλιτέχνης ανασύρει τις ‘θαμμένες’ σημαίες που βρίσκονται από χρόνια σε αχρηστία, με σκοπό να ανοικοδομήσει την ιστορία και να διαπραγματευτεί τη σημερινή κρίση.

Οι δύο καλλιτέχνες σχολιάζουν και τονίζουν την πολυπλοκότητα της ιστορικής στιγμής, αποφεύγοντας να προβάλλουν μια συγκεκριμένη θέση απέναντι στα τρέχοντα γεγονότα, και επιδιώκουν την κατανόηση μέσα από τη δημιουργική διαδικασία και τη δημιουργία ενός ανοιχτού διαλόγου που σχετίζεται με την πολιτική. Τα έργα που παρουσιάζονται, ανοίγουν μια συζήτηση γύρω από τη σχέση πολιτικής και αρχαιολογίας, ξεκινώντας από την κλασσική αρχαιολογία στο φωτογραφικό αρχείο του Βλάχου και καταλήγοντας στην πολιτική αρχαιολογία του παρόντος στα έργα του Γκρουμπάνοφ. Οι δύο καλλιτέχνες πραγματεύονται κοινές ιδέες και αναζητήσεις γύρω από τη σχέση παρελθόντος και παρόντος, ενώ ο τίτλος Current Pasts αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο το παρελθόν και η ιστορία επιτυγχάνουν μια ανάγνωση του παρόντος, αλλά και τη σημασία του να ανακαλύπτει κανείς εκ νέου την ιστορία.

Δάφνη Βιτάλη