Χρησιμοποιημένες Φωτογραφίες 1985-2013

Tην Τρίτη 16 Απριλίου, ώρα 20:00, εγκαινιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη (κτήριο οδού Πειραιώς) η έκθεση του Κωστή Αντωνιάδη με τίτλο «Χρησιμοποιημένες Φωτογραφίες 1985-2013».

Οι Χρησιμοποιημένες Φωτογραφίες αποτελούν ένα σύνολο φωτογραφικών έργων του Κωστή Αντωνιάδη τα οποία πραγματοποιήθηκαν από το 1985 έως το 2013. Θραύσματα εικόνων της πόλης, εικονικές προτομές ηρώων, τοπία που μοιάζουν με άλλα τοπία, ψεύτικοι χάρτες και μυστικές συλλογές, διερευνούν τη σχέση της φωτογραφίας με τη μνήμη, την πραγματικότητα και το φανταστικό.

Οι ενότητες


Χρησιμοποιημένες Φωτογραφίες Ι (1985-1986)
Αφετηρία για την πρώτη ενότητα ήταν μια ασυνήθιστη συγκυρία: όταν το 1985 σχεδιάζονταν οι εκδηλώσεις για την Αθήνα «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης», ο Αντωνιάδης υπέβαλε πρόταση στο Υπουργείο Πολιτισμού για μια έκθεση στην οποία έργα σύγχρονης ελληνικής φωτογραφίας θα αναρτώνταν ως γιγαντοαφίσες σε διαφημιστικά ταμπλό της πόλης. Καθώς η πρόταση δεν έτυχε προσοχής, οργάνωσε ένα ψεύτικο ντοκουμέντο της. Φωτογράφισε σε μεσαίο και μεγάλο φορμά, με υψηλή ευκρίνεια και έλεγχο παραμορφώσεων, τόπους με λευκά κυρίως διαφημιστικά ταμπλό (δηλαδή σε κενό μίσθωσης) στα οποία μετά ενέθεσε σκηνές από τις αττικές παραλίες.

Photoset (1988)
Κάθε Photoset παρουσιάζει σε έξι στοίχους ένα πλέγμα ογδόντα περίπου συνολικά ανθρώπων, ενώ εκτελούν στερεότυπα κοινωνικά τυπικά. Στον Περίπατο περπατούν μόνοι ή ανά ζεύγη, χαζεύουν, έχουν τα χέρια στις τσέπες. Στο Κουτσομπολιό ζεύγη ή τριάδες ανθρώπων σχολιάζουν, κοιτάζουν ερευνητικά, δείχνουν προσεκτικά, φέρουν σακούλες με ψώνια ή καρότσια. Στην Επίσκεψη, αντίστοιχα, κουβαλούν γλυκά ή λουλούδια, ενώ στο Ευλάβεια και Φιλανθρωπία κάνουν το σταυρό τους, τρώνε αντίδωρο, σκύβουν και διπλώνονται για να προσφέρουν ελεημοσύνη. Τα μοντέλα είναι σχεδόν απαράλλαχτα μέσης και μεγάλης ηλικίας, στην οποία τα στερεότυπα έχουν παγιωθεί, οι κινήσεις έχουν κλειδώσει στις καθημερινές, μηχανικές ρουτίνες. Η δομή των έργων, ο αριθμός καταλόγου υπαινίσσονται τα φύλλα Letraset με τις τυποποιημένες εικόνες για σχέδια ή μακέτες.

Χρησιμοποιημένες Φωτογραφίες ΙΙ (1989)
Στις Χρησιμοποιημένες Φωτογραφίες ΙΙ (1989) ο Αντωνιάδης ενθέτει πάλι πόζες μοντέλων, κυρίως νέων, ως τοιχογραφίες αυτή τη φορά σε φωτογραφίες τραβηγμένες σε ερειπωμένες μονοκατοικίες της Αθήνας. Οι μορφές φαίνεται να κατοικούν παράξενα το χώρο, ενώ η ευδιάκριτη φθορά των χώρων αντηχεί πένθιμα εκείνη των τοιχογραφιών.

Τέσσερις Εικόνες (1991)
Τις Τέσσερις Εικόνες (1991) συνθέτουν τέσσερα ολόσωμα, φυσικού μεγέθους, πορτραίτα. Με αναφορές στην ορθόδοξη αγιογραφία, η σύγχρονη αυτή εκδοχή αγιοσύνης αναδύεται από ένα χώρο απροσδιόριστο, ενώ η ακανόνιστη οδόντωση στο σχήμα κάθε πορτραίτου φανερώνει πως η εικόνα είναι μονταρισμένη τόσο υλικά, όσο και πνευματικά.

Διάδρομος (1991)
Ο Διάδρομος αντλεί τη μορφή του από τις ελληνικές ζωφόρους, πιο συγκεκριμένα μια νεοκλασική, αυτή των Προπυλαίων του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ενώ όμως εκείνη, συνοψίζει την ελληνική πνευματική ζωή, ιστορική και μυθολογική, ο Διάδρομος του Αντωνιάδη εικονίζει δεκαέξι νέους και νέες, όλους σχεδόν φωτογραφημένους σε ξεχωριστές λήψεις που μετά αρθρώνονται σε ενιαίο έργο. Αντίθετα, όμως, από τις ζωφόρους στις οποίες ιστορία και μύθος συμπλέκονται σε πολεμικά επεισόδια και σκηνές αξιομνημόνευτων πράξεων, τίποτε δεν συμβαίνει εδώ, ούτε αναμένεται να συμβεί. Ο Αντωνιάδης αναπαριστά τη νέα γενιά εκείνης της εποχής κατηφή, νωθρή, ως άθροισμα ανεσταλμένων ατομικοτήτων, χωρίς συνοχή ή ορατή συλλογικότητα.

Αλήθειες και Ψέμματα (1991-2013)
Η εγκατάσταση Αλήθειες και Ψέματα συγκροτήθηκε από τρεις ενότητες. Στην πρώτη ενότητα, τις Μαύρες Φωτογραφίες (1991), ο Αντωνιάδης αντέγραψε και μεγέθυνε οικογενειακές φωτογραφίες, χωρίς καθόλου επεμβάσεις. Επέλεξε όμως πόζες αλλόκοτες, που δεν επικύρωναν το προκατασκευασμένο σενάριο οικογενειακής ευτυχίας και κοινωνικής αφομοίωσης. Στην ενότητα Τετράδια (1995) διεισδύει ψηφιακά στις οικογενειακές αναμνήσεις: στέκει αντίκρυ από τους γονείς του ενώ ποζάρουν, παρακολουθεί τον εαυτό του και τον αδελφό του να παίζουν. Στο πιο πρόσφατο μέρος (2012) οικογενειακά φαντάσματα, σε ύφος πνευματιστικής φωτογραφίας του 19ου αιώνα, έρχονται να ταράξουν τη γαλήνη του. Αλλού, σε μια εξίσου εμφατική προσφυγή στο φανταστικό, εικονίζει τον εαυτό του να ίπταται ή μια θάλασσα να αψηφά προκλητικά τη βαρύτητα.

Μυστικά (2012-2013)
Στην ενότητα αυτή ο Αντωνιάδης ενθέτει στην πίσω όψη αυθεντικών χειρόγραφων στούντιο πόζες νέων, ασπρόμαυρες αν εξαιρέσει κανείς την τίντα του παλαιωμένου χαρτιού. Αντίθετα όμως από τις ξεθωριασμένες, λειψές σελίδες η στάση σώματος, η ελάχιστη ενδυμασία, η κόμμωση φέρουν σύγχρονη σφραγίδα. Αυτά τα φαντασματικά χάρτινα ευρήματα επιβιώνουν με εμφανή σημάδια φθοράς από το συχνό ξεδίπλωμα.

Η Συλλογή (2012)
Η Συλλογή (2012) Αποτελείται από γυάλινες πλάκες ιδιωτικής συλλογής στις οποίες αφού έχει αφαιρεθεί το θέμα, έχουν εντεθεί στούντιο πόζες και πορτραίτα, και έχουν ψηφιακά ενισχυθεί οι φθορές του χρόνου. Οι ενθέσεις γίνονται πάλι σε ένα πλαίσιο χρησιμοποιημένο, εκκενωμένο από κάθε πληροφορία εκτός από τα επίκτητα ίχνη του χρόνου.

Ήρωες και Ηρωίδες (2012-2013)
Στη σειρά Ήρωες και Ηρωίδες (2012-2013) μετωπικά στούντιο πορτραίτα συσχετίζονται με πρωταγωνιστές από κλασικές τραγωδίες, όπερες, θεατρικά έργα. Αποσπάσματα των έργων, στην πρωτότυπη συνήθως γλώσσα, σχηματίζουν ένα κειμενικό βάθρο που στηρίζει την εικονική «προτομή», επιβεβαιώνοντας τη βαρύτητα της δημόσιας γλυπτικής (και του λόγου) για τη συλλογική μνήμη. Η ουδέτερη έκφραση, οι γυμνωμένοι ώμοι, το καλοσχηματισμένο πρόσωπο συναντούν τον Οθέλλο του Σαίξπηρ ή την Ελένη από τις Τρωάδες του Ευριπίδη, συγκροτώντας ένα αρχετυπικό, παράδοξο star-system.

Χάρτες (1998)
Η συνειδητοποίηση ότι η φωτογραφία λειτουργεί ενίοτε ως μοχλός άρνησης της εμπειρίας οδήγησε τον Αντωνιάδη σε μια σειρά έργων που θυμίζουν, σε μέγεθος και μορφή, καρτέλες αρχείου στις οποίες τεκμηριώνεται το άμεσο βίωμα ενός τόπου: χιλιομετρικές αποστάσεις, αφηγήσεις ντόπιων, κωδικοί αριθμοί, τοπωνύμια, ασπρόμαυρα κοντάκτ του τοπίου, η εικόνα ενός ενθυμίου (φυτό, πέτρα) που έχει συλλέξει και μια βραχεία χειρόγραφη εγγραφή συγκροτούν ένα σύνθετο μητρώο πληροφοριών· ένα φανταστικό ντοκουμέντο που επιχειρεί να αφυπνίσει τη, ναρκωμένη από εικόνες και πληροφορίες, αντίληψη.

Αμερικάνικη Νύκτα (2010-2011)
Στην Αμερικάνικη Νύκτα (2010-2011), υιοθετεί την τεχνική day for night, την κινηματογράφηση δηλαδή σε φως ημέρας με μπλε φίλτρο, που επινοήθηκε σε γουέστερν ως φθηνή λύση για νυχτερινά πλάνα. Ο τίτλος συνιστά δάνειο από την ταινία La nuit américaine (1973) του François Truffaut που πραγματεύεται το πώς ο κινηματογράφος «φυσικοποιεί» ουσιαστικά το τεχνητό. Ο Αντωνιάδης μειώνει ψηφιακά το χρωματικό κορεσμό και τη φωτεινότητα τοπίων από τη Νάξο, τη Μάνη, την Τήνο, τα οποία γίνονται απόκοσμα μέσα από τη μονοχρωματική συνθήκη ενός υποθετικού φεγγαρόφωτου. Σ’ αυτό συμβάλλει η επιλογή τόπων με τα μακρινά πλάνα και τους επιβλητικούς γεωλογικούς σχηματισμούς, τον κινηματογραφικό θρύλο της Άγριας Δύσης ή την ερημιά φωτογραφιών από εξερευνητικές αποστολές που άνοιξαν το δρόμο στην εποίκηση της Δύσης.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
O Kωστής Aντωνιάδης γεννήθηκε στην Aθήνα το 1949. Διδάσκει φωτογραφία και κριτική θεωρία στο τμήμα Φωτογραφίας και Oπτικοακουστικών Τεχνών του ΤΕΙ Αθήνας. Eίναι ιδρυτικό μέλος του Φωτογραφικού Kέντρου Aθηνών και από το 1979 και έχει οργανώσει και παρουσιάσει πολυάριθμες εκθέσεις φωτογραφίας ελλήνων και ξένων φωτογράφων στην Eλλάδα και σε διεθνή φεστιβάλ στο εξωτερικό. Φωτογραφίες του έχουν παρουσιαστεί σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Διετέλεσε διευθυντής του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης (2003-2005) και  από το 2006 εργάζεται ως ανεξάρτητος επιμελητής εκθέσεων. Θεωρητικά και κριτικά κείμενά του δημοσιεύονται από το 1979 σε εικαστικά και φωτογραφικά περιοδικά. Από το 2012 είναι διευθυντής και επιμελητής της διαδικτυακής φωτογραφικής γκαλερί Ariadne.