Καλωσορίσατε - Η Ευρωπαϊκή Φιλοξενία και τα Σύνορά της

ΡΕΘΥΜΝΟ.– Στις 15 Απριλίου 2016, η Αίθουσα Τέχνης Mορφές και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων - Ελαιουργείον, εγκαινιάζουν την ομαδική εικαστική έκθεση σύγχρονης τέχνης «Καλωσορίσατε - Η Ευρωπαϊκή Φιλοξενία και τα Σύνορά της» σε επιμέλεια του Μεγακλή Ρογκάκου στο πλαίσιο του Διεπιστημονικού-Καλλιτεχνικού Συμποσίου «Το Ανθρώπινο Σώμα και Βίωμα στην εποχή της σύγχρονης κρίσης υπό το πρίσμα της Επιστήμης και της Τέχνης» που θα πραγματοποιηθεί στις 16 & 17 Ιουνίου 2016 ως επί μέρους δράση του Διεθνούς Συνεδρίου «Η Πολιτισμική-ιστορική και Κοινωνικοπολιτισμική Έρευνα στην εποχή της σύγχρονης κρίσης: Συνεπαγωγές στην Εκπαίδευση και την Ανθρώπινη Ανάπτυξη» που θα πραγματοποιηθεί στο Ρέθυμνο από 16 έως 20 Ιουνίου 2016.

Η θεματική της έκθεσης «Καλωσορίσατε - Η Ευρωπαϊκή Φιλοξενία και τα Σύνορά της» είναι επίκαιρη και ευαίσθητη. Ο ιστορικός της τέχνης και επιμελητής, Μεγακλής Ρογκάκος, επέλεξε, τεκμηρίωσε και παρουσιάζει άρτια 32 έργα ισάριθμων καλλιτεχνών με κεντρικό θέμα τη φιλοξενία και τη μετανάστευση στην Ευρώπη. H πλειοψηφία των έργων φιλοτεχνήθηκε ειδικά για την έκθεση και κάθε καλλιτέχνης χρησιμοποίησε το ιδιαίτερο λεξιλόγιό του για να ανταποκριθεί στην ιδέα της φιλοξενίας και της μετανάστευσης καλύπτοντας από διαφορετικές οπτικές γωνίες το θέμα. Τα έργα εμπνεύσθηκαν με αφορμή την ιδιαίτερη παράδοση της φιλοξενίας στην Ελλάδα κι εκφράζονται με ευαισθησία και κριτική για την ανθρώπινη αγωνία της μετανάστευσης.

Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Σοφία Βλαζάκη, Αλέξανδρος Βούτσας, Νίκος Γιαβρόπουλος, Cris Gianakos, Έλλη Γρίβα, Λυδία Δαμπασίνα, Γιάννης Διαλινός, Μαρίβα Ζαχάρωφ, Αντιγόνη Καββαθά, Μιχάλης Καλαϊτζάκης, Νίκος Κρυωνίδης, Αλέξανδρος Μαγκανιώτης, Γιάννης Π. Μαρκαντωνάκης, Δημήτρης Μεράντζας, Άλκηστη Μιχαηλίδου, Μαρία Μιχελογιάννη, Νicholas Moore, Χαρίτων Μπεκιάρης, Λαμπρινή Μποβιάτσου, Ελένη Μυλωνά, Barbara Knight, Lena Dimova, Πέτρος Ξενάκης, Αντωνία Παπατζανάκη, Ελένη Παυλοπούλου, Μαρίνα Προβατίδου, Νατάσσα Πουλαντζά, Μιράντα Σκυλουράκη, Rena Stollenwerk, Γιώργος Τσεριώνης, Κonstantin Fischer και Διονύσιος Φραγκιάς.

Ο ιστορικός και κριτικός της τέχνης Δρ Κωνσταντίνος Πρώιμος σημειώνει:

«Το δικαίωμα στη φιλοξενία που εμφανίζεται στην Ευρωπαϊκή γραμματεία από τον Όμηρο μέχρι τον Emmanuel Levinas καθορίζει μια μακρά παράδοση φιλοξενίας στην Ευρωπαϊκή ήπειρο η οποία αφορά τόσο στον ξένο όσο και στον γηγενή πληθυσμό. Η φιλοξενία ως δικαίωμα και ιερή υποχρέωση σύντομα μεταλλάχθηκε σε hospitalitas, μια χριστιανική φιλανθρωπική αρετή, στον όψιμο Μεσαίωνα, στη διάρκεια του οποίου εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο όρος. Σύμφωνα με τον Emile Benveniste ο όρος hospitalitas είναι συναφής με τον όρο hostilitas, εχθρότητα. Τότε παύει η φιλοξενία να συνιστά δικαίωμα και ιερή υποχρέωση και τότε φαίνεται ότι λαμβάνει χώρα η μετάβαση από τη φιλοξενία χωρίς όρους στη φιλοξενία με όρους. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Jacques Derrida: “Πάντοτε θα απειλούμαστε από το δίλημμα μεταξύ, από τη μια πλευρά, της φιλοξενίας χωρίς όρους που απαλλάσσεται από την υποχρέωση του νόμου, του καθήκοντος, ακόμα και της πολιτικής και, από την άλλη πλευρά, της φιλοξενίας υπό όρους που καθορίζεται με βάση το νόμο και το καθήκον. Η μία φιλοξενία μπορεί πάντα να διαφθείρει την άλλη και αυτή η δυνατότητα για διαφθορά παραμένει απεριόριστη. Πρέπει να παραμείνει έτσι”».

Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο, που περιλαμβάνει εισαγωγή με τίτλο «Φιλοξενία - Όρια, προκλήσεις και αντοχές μίας αρχαιοελληνικής έννοιας στη σύγχρονη Ευρώπη» του Δρ Κωνσταντίνου Β. Πρώιμου και εκτενή κείμενα και σχόλια του επιμελητή Μεγακλή Ρογκάκου, τόσο για το σύνολο όλης της έκθεσης, όσο και ειδικά για τα συμμετέχοντα έργα. Ο κατάλογος εικονογραφεί πλήρως όλα τα εκθέματα.

Η έκθεση «Καλωσορίσατε - Η Ευρωπαϊκή Φιλοξενία και τα Σύνορά της» εντάσσεται στο πρόγραμμα «ΧΑΝΙaRT 2016 – Εικαστικές Διαδρομές στο Νομό Χανίων» και αποτελεί το πρώτο μέρος του τρίπτυχου αφιερώματος του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Χανίων – Ελαιουργείον στη «Φιλοξενία & Μετανάστευση» το οποίο περιλαμβάνει ακόμα τις εκθέσεις φωτογραφίας «Άγνωστος Προορισμός» της Νατάσας Καρακατσάνη και «Γεφυρώνοντας Πολιτισμούς» της Κατερίνας Καλογεράκη. Η έκθεση συνδιοργανώνεται από την Περιφέρεια Κρήτης, την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, το Δήμο Πλατανιά, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, την International Society for Cultural-Historical and Activity Research, την Αίθουσα Τέχνης Μορφές και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων – Ελαιουργείον.

Η Αίθουσα Τέχνης Μορφές ιδρύθηκε από τον Ηλία Ηλιάκη το 1991 στην καρδιά της Παλιάς Πόλης του Ρεθύμνου. Στόχος της λειτουργία της είναι η συνειδητή καλλιτεχνική αποκέντρωση και η υπεύθυνη ενημέρωση του φιλότεχνου κοινού για τις εικαστικές τάσεις που διακρίνονται στη νεώτερη και σύγχρονη τέχνη. Η Αίθουσας Τέχνης Μορφές οργανώνει ατομικές και ομαδικές εκθέσεις από όλους τους χώρους της σύγχρονης τέχνης και τα κριτήρια επιλογών των έργων που παρουσιάζει βασίζονται στην ποιότητα και στην αυθεντικότητα της καλλιτεχνικής δημιουργίας φέρνοντας σε άμεση επαφή τους Κρήτες με τους θεωρητικούς της τέχνης, τους καλλιτέχνες, τα έργα τους και τις σύγχρονες εικαστικές αναζητήσεις έκφρασης.

Το πρόγραμμα «ΧΑΝΙaRT – Εικαστικές Διαδρομές στο Νομό Χανίων» υλοποιείται από το «Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων – Ελαιουργείον» σε συνεργασία με την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, όλους τους Δήμους του Νομού Χανίων και τους Πολιτιστικούς Φορείς που έχουν σκοπό τη διερεύνηση και ανάπτυξη του Πολιτισμού και των Καλών Τεχνών.
Στόχος του προγράμματος «ΧΑΝΙaRT – Εικαστικές Διαδρομές στο Νομό Χανίων» είναι να αναδείξει ο Νομός Χανίων το εικαστικό δυναμικό του και να καταστεί ένα από τα σημαντικά κέντρα εικαστικών δράσεων της Ελλάδας, μια αρένα νέων καλλιτεχνικών τάσεων και ένα φόρουμ εικαστικού διαλόγου και δημιουργίας, ένα χωνευτήρι αλληλεπιδράσεων μεταξύ των γηγενών πολιτιστικών αξιών και των διεθνών ρευμάτων πρωτοπορίας, το βήμα παρουσίασης των δράσεων και αναζητήσεων τόσο των Δασκάλων της Τέχνης όσο και των ευφάνταστων Νέων Δημιουργών.
Παράλληλα με την προβολή του τόπου και την ανάδειξη του ντόπιου πολιτιστικού δυναμικού, στόχος παραμένει η κατασκευή ενός διαδραστικού δικτύου επικοινωνίας μεταξύ όλων των Κρητών Εικαστικών Δημιουργών, της τοπικής κοινωνίας, της ευρύτερης καλλιτεχνικής κοινότητας και του παγκόσμιου πολιτιστικού ιστού.

H Μη Κερδοσκοπική Εταιρία Πολιτισμού «Ελαιουργείον – Εργοστάσιο Τέχνης» δημιουργήθηκε με σκοπό να σώσει από την ερήμωση και τον αφανισμό το Παλιό Ελαιουργείο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ζυμπραγού στο Νομό Χανίων της Κρήτης. Στόχος της είναι να στεγάσει στους χώρους του εκδηλώσεις πολιτισμού, μετατρέποντάς το σε έναν τόπο μνήμης και ένα πεδίο δράσεων στην ενδοχώρα του νησιού.
Το κτίριο του Παλιού Ελαιουργείου αποτελείται από τον κεντρικό οικοδομικό πυρήνα που κατασκευάστηκε με λιθοδομή τη δεκαετία του 1920 και από πτέρυγες - δορυφόρους κατασκευασμένες σε διαδοχικές οικοδομικές φάσεις ως τη δεκαετία του 1970. Το 1980 σταμάτησε η λειτουργία του ως λιοτρίβι και αφέθηκε να καταρρέει γοργά. Κατά την ανασυγκρότησή του στόχος ήταν η διατήρηση των πρωταρχικών υλικών του κτιρίου με τον αυθεντικό τεχνολογικό του εξοπλισμό με όσο το δυνατόν λιγότερες παρεμβάσεις. Ο μηχανικός εξοπλισμός του ελαιοτριβείου είναι Ελληνικής Κατασκευής(!) από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και διατηρήθηκε σαν σημείο μνήμης και αναφοράς των αρχικών λειτουργιών του χώρου.
Σήμερα το «Ελαιουργείον - Εργοστάσιο Τέχνης» είναι ένας πολυδιάστατος πολιτιστικός οργανισμός. Απαρτίζεται από την «Πινακοθήκη Εικαστικών Τεχνών Χανίων» που στόχο της έχει τη διοργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και την παρουσίαση περιοδικών εικαστικών εκθέσεων, και το «Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων» που σκοπός του είναι η διαφύλαξη, η παρουσίαση και η ανάδειξη των μόνιμων συλλογών του «Ελαιουργείου» και η προώθηση μαζί με τη μελέτη των διαδραστικών επαφών της Σύγχρονης Τέχνης με τον Άνθρωπο. Παράλληλα από το «Ελαιουργείον - Εργοστάσιο Τέχνης» εκπορεύονται έξι μεγάλα προγράμματα Επικοινωνίας, Συνεργασίας, Ανάπτυξης & Πολιτισμού: 1.«Ο Δρόμος των Μουσείων», 2.«Ο Κύκλος των Φαραγγιών», 3.«ΧΑΝΙaRT – Εικαστικές Διαδρομές στο Νομό Χανίων», 4.«Τέχνη & Οίνος – Τα Οινοποιεία Δυτικής Κρήτης στηρίζουν τον Πολιτισμό», 5.«Δημιουργική Φιλοξενία Καλλιτεχνών – Olivepress Art Residency» & 6.«Το Βήμα της Τέχνης».
Το παλιό λιοτρίβι που αναγεννήθηκε σε «Εργοστάσιο Τέχνης», βρίσκεται στο χωριό Δρομόνερο, 33 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης των Χανίων (30 λεπτά με το αυτοκίνητο), πάνω στον οδικό άξονα που οδηγεί στο γραφικό ψαροχώρι του Λιβυκού Πελάγους με τις μαγικές παραλίες: την Παλαιόχωρα.