Facing Mirrors / Απέναντι στον καθρέφτη

Το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του προγράμματος «Θεσσαλονίκη- Σταυροδρόμι Πολιτισμών» (2011: Μέση Ανατολή) του ΥΠ.ΠΟ.Τ. (με την οικονομική υποστήριξη του ΟΠΑΠ) και στο πλαίσιο των φιλοξενούμενων δράσεων της 3ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης του ΚΜΣΤ, διοργανώνει την έκθεση φωτογραφίας Facing Mirrors / Απέναντι στον καθρέφτη, με έργα των Yasser Alwan (Ιράκ-ΗΠΑ), Gilbert Hage (Λίβανος), Youssef Nabil (Αίγυπτος), Hrair Sarkissian (Συρία), Raed Yassin (Λίβανος).

Σχεδιασμός, οργάνωση έκθεσης: Βαγγέλης Ιωακειμίδης, Αλεξάνδρα Αθανασιάδου

Έχοντας ως βασική θεματική την έννοια του πορτρέτου, η έκθεση επιχειρεί να εξετάσει τις διαφορετικές προσεγγίσεις στην απεικόνιση ενός προσώπου σε ένα πορτρέτο. Παρουσιάζοντας πορτρέτα κατασκευασμένα ή όχι, τα περίπου 130 έργα της έκθεσης δίνουν στο θεατή την ευκαιρία να κατανοήσει ότι ένα πορτρέτο δεν είναι απλώς ένα τυχαίο στιγμιότυπο, αλλά η απεικόνιση μιας πολυεπίπεδης κατάστασης. Κοινωνικά, πολιτισμικά ή συμβολικά, τα επίπεδα αυτά μπορεί να αναπτύσσονται με διάφορους τρόπους, προσκαλώντας έτσι τον καθένα από μας να αντικρίσει έναν καθρέφτη και να δει το πρόσωπο που φωτογραφίζεται, τον ίδιο του τον εαυτό, τη ματιά της Δύσης απέναντι στη Μέση Ανατολή ή και το αντίστροφο. - Ένας αόρατος καθρέφτης υπάρχει στις εικόνες του Yasser Alwan στη σειρά Mirror Image (2011).

«Παίζοντας» με τις έννοιες του καθρέφτη και του αντικατοπτρισμού, ο Alwan ενώνει στις ασπρόμαυρες εικόνες του πορτρέτα διαφορετικών ανθρώπων, διαφορετικές στιγμές της καθημερινότητας, τυχαία και σκηνοθετημένα στιγμιότυπα, για να δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο καθρέφτισμα: αυτό που μοιάζει ίδιο και από τις δύο πλευρές, είναι στην ουσία πολύ διαφορετικό.
Όπως λέει ο ίδιος ο δημιουργός: «Αποτελούμενη από εικόνες μακροχρόνιων εργασιών μου πάνω στα συνυφασμένα θέματα της τάξης και της δύναμης, της περιθωριοποίησης και της αντίστασης, αλλά και της λαϊκής γλώσσας, η εργασία Mirror Image φέρνει σε αντιπαράθεση τον τόπο, τη χειρονομία, την έκφραση και το αντικείμενο, με τρόπο ώστε η κάθε εικόνα να υπερβαίνει το σύνολο των τμημάτων που την αποτελούν και οι φωτογραφίες να αποκαλύπτουν μια πραγματικότητα παρά να υπονοούν μια στιγμή αποκομμένη από το χρόνο».

«Η ανωνυμία είναι η καθημερινή ζωή. Σκόπευα να αποτρέψω την κακοτυχία και την πραγματικότητα, αποσπώντας ένα πράγμα από την καθημερινή ζωή».

Ασπρόμαυρα πορτρέτα αντρών ηλικίας 25-70 ετών, χωρίς όνομα, χωρίς προσδιορισμό του χώρου στον οποίο βρίσκονται αυτά τα πρόσωπα, όλα με ένα σκούρο φόντο: ο Gilbert Hage με τη σειρά Anonymes (2002) αποτίνει φόρο τιμής στην ανωνυμία, θέτοντας ταυτόχρονα ερωτήματα για φαινόμενα όπως η παγκοσμιοποίηση και το star-system. Χωρίς κανένα στοιχείο του περιβάλλοντος, ο θεατής δύσκολα συνδέει ένα πορτρέτο με ένα πραγματικό πρόσωπο.

Στα έργα της σειράς Ici et maintenant (Εδώ και τώρα) (2005), επίσης του Gilbert Hage, απεικονίζονται πολίτες του Λιβάνου, ηλικίας 18-30 ετών. Φωτογραφημένα όλα με την ίδια στάση, κοιτάζοντας κατευθείαν προς το φακό της μηχανής, χωρίς να χαμογελούν, τα πορτρέτα αυτά θέτουν ερωτήματα για τις έννοιες της παγκοσμιοποίησης και της ταυτότητας. Το μοναδικό στοιχείο ταυτότητας που μας παρέχει ο φωτογράφος είναι το όνομα του εικονιζόμενου («μάρτυρας» σε κάποιες περιπτώσεις της θρησκείας του ατόμου), κάτι όμως που δεν μπορεί να μας αποκαλύψει άλλα στοιχεία για το ίδιο το πρόσωπο, όπως είναι η ηλικία, το επάγγελμα ή η κοινωνική τάξη στην οποία ανήκει.

Χρησιμοποιώντας την τεχνική της επιχρωμάτωσης των φωτογραφιών στη σειρά You Never Left (2010), ο Υοussef Nabil μας παρουσιάζει πορτρέτα αντρών και γυναικών της Μέσης Ανατολής, αλλά και εικόνες – στιγμιότυπα από το ομώνυμο και πρώτο του φιλμ (διάρκειας 8’) με τους ηθοποιούς Fanny Ardant και Tahar Rahim, που θα προβάλλεται επίσης στην έκθεση. Το έργο You Never Left αποτελεί σημαντικό σημείο στροφής στην επαγγελματική πορεία του δημιουργού, του οποίου όλη η δουλειά είναι εμπνευσμένη από το σινεμά. Με την εργασία αυτή ο Youssef Nabil επιστρέφει στα χαρακτηριστικά της χρυσής εποχής του αιγυπτιακού κινηματογράφου – τους σταρ πρωταγωνιστές, το Technicolor, τον τύπο του φιλμ – δημιουργώντας αλληγορικές εικόνες ενός «άλλου τόπου», που αποτελούν μια μεταφορά της χαμένης Αιγύπτου. Το φιλμ δείχνει την ιστορία ενός άντρα, που αφήνει την πατρίδα του για να κυνηγήσει τη μοίρα του, αλλά ταυτόχρονα έρχεται αντιμέτωπος με τη μητέρα-πατρίδα. - Την ανωνυμία της θρησκείας επιχειρεί να προσεγγίσει ο Hrair Sarkissian στη σειρά Zebiba (2007). Όπως λέει ο ίδιος ο δημιουργός, τα έργα του απεικονίζουν πορτρέτα θεοσεβούμενων ανθρώπων στην Αίγυπτο, που έχουν όλοι το “Zebiba” ή αλλιώς το σημάδι της προσευχής στο μέτωπό τους. Το σημάδι αυτό προκαλείται καθώς κάποιος γονατίζει στο χαλάκι της προσευχής, το λεγόμενο και “Mussallah” (Πέτρα του Θεού) και αγγίζει με το μέτωπό του το έδαφος. Κατά κάποιον τρόπο, ο προσκυνητής φιλοδοξεί να αποσυνδέσει τον εαυτό του από τον επίγειο πολιτισμό. Παραδόξως όμως, η επιθυμία του να γίνει αόρατος όταν αντικρίζει τον Θεό, τον καθιστά περισσότερο ορατό στο κοινωνικό του περιβάλλον, αφού έχει ένα ολοφάνερο σημάδι στο πρόσωπό του.

Τα αντιθετικά γεγονότα και το πλαίσιο που περιέβαλε τη δολοφονία του πατέρα του εξερευνά η σειρά Who Killed the King of Disco (2010-2011) του Raed Yassin. Η σειρά αποτελείται από Polaroid στιγμιότυπα αιγυπτιακών ταινιών της δεκαετίας του ’70 και συνοδεύεται από ένα σύντομο βίντεο που διηγείται μια φανταστική ιστορία για τον διάσημο Αιγύπτιο ηθοποιό Mahmoud Yassin, συνθέτοντας μια ιδιαίτερα προσωπική αφήγηση απώλειας και βίας. Τα 18 στιγμιότυπα έχουν επιλεγεί με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορούν να αναμειγνύονται και να εκτίθενται με όποια σειρά κρίνεται κάθε φορά καταλληλότερη. Ιδωμένες από μόνες τους, οι εικόνες μπορεί να μοιάζουν «αθώες», αλλά τοποθετημένες σε μια αλληλουχία υπαινίσσονται μια ατμόσφαιρα προδοσίας και μυστηρίου, αγωνίας και μυστικότητας. Χρησιμοποιώντας το μέσο των Polaroids αλλά και τη γοητεία που του ασκεί το παλιό αιγυπτιακό σινεμά, ο δημιουργός συνδέει την προσωπική με την ιστορική απώλεια: ακριβώς όπως δεν μπορεί κανείς να επιστρέψει στη χρυσή εποχή του κινηματογράφου, έτσι και ο ίδιος δεν μπορεί να επιστρέψει και να ενώσει ακριβώς τα γεγονότα που εξηγούν τη δολοφονία του πατέρα του. Στη σειρά περιλαμβάνεται επίσης και ένα βίντεο διάρκειας 5.30’’.

Βιογραφικά

Yasser Alwan Γεννήθηκε στη Νιγηρία από Ιρακινούς γονείς το 1964. Έζησε στο Λίβανο και στο Ιράκ πριν η οικογένεια του μετακομίσει στη Νέα Υόρκη το 1972. Αφού σπούδασε για έναν χρόνο στο Rhode Island School of Design, ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Γαλλική Λογοτεχνία στο Colby College το 1986 και το 1992 το μεταπτυχιακό του στις Αραβικές Σπουδές στο Edmund A. Walsh School of Foreign Service – Georgetown University. Το 1992-1994 εργάστηκε στην Ιορδανία, ενώ το διάστημα 1994-1998 δίδαξε στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καΐρου. Έχει πραγματοποιήσει διαλέξεις και έχει συγγράψει άρθρα που δημοσιεύθηκαν σε πολλές εφημερίδες, περιοδικά και εκδόσεις για τη φωτογραφία. Έργα του έχουν εκτεθεί στην Αίγυπτο, τη Νέα Υόρκη, το Κατάρ, το Λίβανο, το Παρίσι, το Λονδίνο, το Σαν Φρανσίσκο, τη Φρανκφούρτη και το Canterbury. Ζει και εργάζεται στην Αίγυπτο. www.yasser-alwan.com

Gilbert Hage Γεννήθηκε το 1966 στο Λίβανο. Το έργο του περιλαμβάνει τις σειρές: Eleven Views of Mount Ararat (2009), Strings (2008), Pillows (2007) Screening Berlin (2006), 242 cm² (2006), Phone[Ethics] (2006), Beirut (2004), Roses (1999) κ.ά. Έχει πραγματοποιήσει εκθέσεις τόσο στο Λίβανο και στη Συρία, όσο και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ενώ συμμετείχε στην Μπιενάλε της Sharjah το 2011. Μαζί με τον Jalal Toufic, είναι ο συν-εκδότης των Underexposed Books. O Gilbert Hage εκπροσωπείται από την Galerie Tanit (Μόναχο) / Espace Kettaneh-Kunigk (Βηρυτός). www.gilberthage.com

Υοussef Nabil Γεννήθηκε το 1972 στο Κάιρο. Ξεκίνησε την καριέρα του στη φωτογραφία το1992. Τη δεκαετία του ’90 εργάστηκε ως βοηθός φωτογράφου σε εξέχοντα στούντιο στη Νέα Υόρκη και το Παρίσι. Το 1999 επέστρεψε στην Αίγυπτο, όπου και ανέπτυξε τη μοναδική του προσέγγιση πάνω στην επιχρωματισμένη φωτογραφία, με πορτρέτα από συγγραφείς, τραγουδιστές και ηθοποιούς του αραβικού κόσμου. Στα έργα του χρησιμοποιεί την ξεχωριστή τεχνική της επιχρωμάτωσης των φωτογραφιών (επιχρωματισμένες αργυροτυπίες), αφαιρώντας μ’ αυτόν τον τρόπο τις όποιες ατέλειες της πραγματικότητας και θυμίζοντας την εποχή της ακμής του αιγυπτιακού κινηματογράφου. Το έργο του έχει παρουσιαστεί σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, σε χώρους όπως: Βρετανικό Μουσείο-Λονδίνο, Centro de la Imagen-Mεξικό, Galeria Leme-Σάο Πάολο, Townhouse Gallery-Κάιρο, Institut du Monde Arabe-Παρίσι, Volker Dielh Gallery-Bερολίνο, Aperture Foundation-Νέα Υόρκη κ.ά. Έχουν εκδοθεί δύο μονογραφίες για το έργο του: Sleep in my Arms (2007) και I won't let you die (2008). Ο Υοussef Nabil εκπροσωπείται από την Galerie Nathalie Obadia (Παρίσι/Βρυξέλλες). Ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. www.youssefnabil.com

Hrair Sarkissian Γεννήθηκε στη Δαμασκό της Συρίαs το 1973. Σπούδασε φωτογραφία στην Gerrit Rietveld Academie στο Άμστερνταμ. Πρόσφατες εκθέσεις: 3η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, TATE Modern (Λονδίνο) και Darat Al Funun - The Khalid Shoman Foundation (Αμμάν, Ιορδανία), Sharjah Biennial 10, Kalfayan Galleries (Αθήνα, 2010), Fondazione Cassa di Risparmio di Modena (2010-2011), PhotoΒiennale Θεσσαλονίκης 2010, 11η Μπιενάλε Κων/πολης (2009). Το 2010 πραγματοποίησε residency στο The Delfina Foundation (Λονδίνο) και στο Platform Garanti Contemporary Art Center (Κων/πολη). Έργα σε συλλογές: TATE Modern (Αγγλία) / Sharjah Art Foundation (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) / Fondazione Cassa di Risparmio di Modena (Ιταλία), ιδιωτικές συλλογές σε Ελλάδα, Κύπρο, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Αγγλία, Τουρκία, Λίβανο, Ομάν και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ο Hrair Sarkissian εκπροσωπείται από τις Kalfayan Galleries (Αθήνα-Θεσσαλονίκη). Ζει και εργάζεται στη Δαμασκό και το Λονδίνο. www.kalfayangalleries.com

Raed Yassin Γεννήθηκε στη Βηρυτό το 1979. Σπούδασε στο τμήμα θεάτρου του Πανεπιστημίου του Λιβάνου. Ασχολείται με τη φωτογραφία, το βίντεο και τη μουσική. Έχει συμμετάσχει σε φεστιβάλ και εκθέσεις στις ΗΠΑ, την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ασία, συμπεριλαμβανομένων των: Κέντρο Pompidou-Παρίσι, Delfina Foundation-Λονδίνο, Tetra Art Space-Ιαπωνία, Hi Zero Festival-Βαλτιμόρη, Chicago Cultural Center-ΗΠΑ, Oslo International Short Film Festival-Νορβηγία κ.ά. Έχει εκδώσει επίσης δέκα μουσικά άλμπουμ, ενώ το 2009 ίδρυσε τη μουσική εταιρία Annihaya. Ο Raed Yassin εκπροσωπείται από τις Kalfayan Galleries (Αθήνα-Θεσσαλονίκη).

* Οι Yasser Alwan, Gilbert Hage, Youssef Nabil και Raed Yassin παρουσιάζουν για πρώτη φορά το έργο τους στην Ελλάδα.

Η έκθεση εντάσσεται στο πρόγραμμα φιλοξενούμενων δράσεων της 3ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Η 3η Μπιενάλε χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Μακεδονία-Θράκη 2007-2013 του ΕΣΠΑ.