Βούλα Παπαϊωάννου. Εικόνες απόγνωσης και ελπίδας, 1940-1950
έκθεση του Φωτογραφικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη στο Leventis Art Suites στην Παναγίτσα Ν. Πέλλας
Την Σάββατο 22 Δεκεμβρίου 2012 και ώρα 19:00 εγκαινιάζεται η έκθεση του Φωτογραφικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη με τον τίτλο «Βούλα Παπαϊωάννου. Εικόνες απόγνωσης και ελπίδας, 1940-1950».
Η Βούλα Παπαϊωάννου (1898-1990) δραστηριοποιήθηκε ως φωτογράφος για μία περίπου τριακονταετία, από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 έως τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Μυήθηκε στην τέχνη της φωτογραφίας από τον φωτογράφο Πάνο Γεραλή. Στα πρώτα της βήματα ασκήθηκε με επιτυχία σε λήψεις μουσειακών εκθεμάτων, τοπίου και αρχαιοτήτων. Μετά την είσοδο της Ελλάδας στον B΄ Παγκόσμιο πόλεμο και κατά τη γερμανική Κατοχή κατέγραψε τη ζωή του άμαχου πληθυσμού της Αθήνας, αποτυπώνοντας τη φρίκη του πολέμου με τις συγκλονιστικές φωτογραφίες των σκελετωμένων από την πείνα παιδιών.
Κατά τη μεταπολεμική περίοδο (1945-1949) ως φωτογράφος της UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration) και των Αμερικανικών αποστολών βοήθειας, απεικόνισε τη ρημαγμένη ύπαιθρο, τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων της, αλλά και τις προσπάθειες ανασυγκρότησης της χώρας, μέσα στον απόηχο του εμφυλίου πολέμου.
Μετά το 1950 συμμετείχε με την προσωπική της ματιά, συχνά ως μέλος της EΦE (Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία), στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής εικόνας της Ελλάδας, όπως προβλήθηκε μέσα από τουριστικά έντυπα και φωτογραφικά βιβλία. Δύο μάλιστα σημαντικές εκδόσεις από τον ελβετικό οίκο Clairefontaine/Guilde du Livre, La Grèce à ciel ouvert και Iles Greques, διέδωσαν τις φωτογραφίες της πέρα από τα σύνορα της χώρας της. Το έργο της, με την κατάθεσή του από την ίδια στο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη το 1976, είδε πάλι το φως και επανεκτιμήθηκε κυρίως την τελευταία εικοσαετία.
Η Βούλα Παπαϊωάννου κατέχει μία εξέχουσα θέση ανάμεσα στους εκπροσώπους της ελληνικής φωτογραφίας, ενώ παράλληλα συμβαδίζει με όλους τους γνωστούς φωτογράφους της εποχής της που στράφηκαν προς τον άνθρωπο πιστεύοντας ότι με το έργο τους θα κάνουν καλύτερο τον κόσμο.
Στην έκθεση παρουσιάζονται 61 θέματα, επιλεγμένα με φωτογραφικά και ιστορικά κριτήρια από την περίοδο της Κατοχής και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, χωρισμένα σε 4 ενότητες:
α) Η ζωή στην Αθήνα μετά την κήρυξη του πολέμου, 1940-41
β) Κατοχή - Πείνα, 1941- 1944
γ) Απελευθέρωση - Δεκεμβριανά, 1944-1945
δ) Η προσπάθεια ανόρθωσης της χώρας - Η ρημαγμένη ελληνική ύπαιθρος, 1945-1950
Η Βούλα Παπαϊωάννου την κρίσιμη για την Ελλάδα δεκαετία του ’40 έστρεψε το φακό της προς τον απλό άνθρωπο που σιωπηρά έφερε στους ώμους του το βάρος των ιστορικών γεγονότων. Η απόδοση από την ευαίσθητη ματιά της του γενναίου αγώνα που έδωσε ο άμαχος πληθυσμός της χώρας της «καταχωρίζεται» όπως αναφέρει ο Άγγελος Δεληβορριάς «στα όχι καλά μελετημένα κεφάλαια μιας υποβαθμισμένης αλλά μεγαλόπνοης ιστορίας: της περιπέτειας του Ανθρώπου που δεν παύει ποτέ να διεκδικεί τον πρωταγωνιστικό του ρόλο στα δρώμενα των εκάστοτε περιστάσεων».
Κείμενα: Φανή Κωνσταντίνου
Φωτογραφικές εκτυπώσεις: Γιώργος Μαρίνος