Η Ελλάδα του Τάκη Τλούπα

Η Ελλάδα, όπως την είδε μέσα από το φακό του ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς φωτογράφους της ελληνικής σκηνής, ο Τάκης Τλούπας, παρουσιάζεται σε έκθεση στην Πινακοθήκη Λάρισας - Μουσείο Γ.Ι.Κατσίγρα.
Η μεγάλη αναδρομική έκθεση, με τίτλο «Η Ελλάδα του Τάκη Τλούπα», αποτελεί μια παραγωγή του Μουσείου Μπενάκη που θα διαρκέσει μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου του 2010.

Με την επιμέλεια του Μωυσή Καπόν και της Βάνιας Τλούπα, ο εκθεσιακός χώρος της Πινακοθήκης, έχει οργανωθεί σε έξι μέρη, σύμφωνα με τις ενότητες που έχουν διαμορφωθεί στην ομότιτλη έκδοση, «Άνθρωπος, Περιβάλλον, Δομημένος χώρος, Αγροτικές εργασίες, Κοινωνική ζωή και Επαγγέλματα».

Για περισσότερο από μισό αιώνα, ο Τάκης Τλούπας «φιλοτέχνησε», με επίκεντρο τη Λάρισα, το πορτρέτο του Θεσσαλικού κάμπου και του ευρύτερου ελληνικού τόπου, δημιουργώντας ένα ανεκτίμητο φωτογραφικό αρχείο.

Λάτρης της «καθαρής» ασπρόμαυρης φωτογραφίας, είχε ένα μοναδικό τρόπο να συνδυάζει την τεκμηρίωση με την προσωπική του σφραγίδα, χρησιμοποιώντας ως βασικό εργαλείο τον φυσικό φωτισμό, τη σύνθεση και την καλή τεχνική γνώση του σκοτεινού θαλάμου.

Το σύνολο του έργου του συνθέτει ένα περίτεχνο αμάλγαμα της ελληνικής μεταπολεμικής ζωής που διατηρεί, πέραν της καλλιτεχνικής, σημαντική επιστημονική και ιστορική αξία, προσφέροντας πλούτο πληροφοριών στη λαογραφία, στην αρχαιολογία και άλλα επιστημονικά πεδία.

Ο Τάκης Τλούπας διέθετε πνευματική συγγένεια και φιλία με τους άλλους φωτογράφους της ελληνικής υπαίθρου, το Σπύρο Μελετζή και τον Κώστα Μπαλάφα.

Στο πλαίσιο αυτό, υπήρξε μελετητής και εκφραστής του πολιτισμού σε όλο σχεδόν το φάσμα των εκφάνσεών του, καθώς διέθετε οξεία αίσθηση της ανάγκης διάσωσής του από την οριστική λήθη.

Όπως αναφέρει ο καθηγητής Γιώργος Χουρμουζιάδης, αυτό που έψαχνε ο Τάκης Τλούπας, με τη φωτογραφική του μηχανή, ήταν να βρει την αλήθεια, που πολλές φορές περνάει από δίπλα μας κι εμείς δεν την αντιλαμβανόμαστε. Εκείνος την έβλεπε, όπου κι αν ήταν.

Ήταν ένας αλάνθαστος κυνηγός της «αλήθειας», που την έβρισκε στη φύση, τα ανθρώπινα πρόσωπα, τα κουρασμένα και τα χαρούμενα, τα περίεργα και τα πονεμένα και να μην φωτογραφίζει το πρόσωπο, αλλά το συναίσθημα που αποπνέει το καθένα.

Το ξεχωριστό χαρακτηριστικό του μεγάλου αυτού Λαρισαίου καλλιτέχνη ήταν πως ό,τι φωτογράφιζε, παρέπεμπε στον άνθρωπο. Είτε ήταν αυτός παρών είτε όχι.

Για τον Τλούπα, ακόμα και τα ερείπια ενός γκρεμισμένου σπιτιού έπρεπε να υπονοούν την ανθρώπινη παρουσία. Η Λάρισα που δεν απαρνήθηκε, η πόλη που τον ενέπνευσε, τιμά τον ιστορικό της, τον άνθρωπο, τον καλλιτέχνη, τον δημιουργό, που την ταξίδεψε στα πέρατα του κόσμου.

Όπως αναφέρουν οι κόρες του, Χριστίνα και Βάνια Τλούπα, ήταν λιγομίλητος, «κλειστός» άνθρωπος, που σπάνια εκδηλωνόταν. Όμως ένα βλέμμα, μια κίνηση, ένα νεύμα του, ήταν το παν. Μάθαμε πράγματα που δεν διδάσκονται στα σχολεία. Να παρατηρούμε τα πάντα γύρω μας με μοναδική ευαισθησία. τις πρώτες ακτίνες του ήλιου, τα σύννεφα στη δύση, τα χρώματα του δάσους το φθινόπωρο, τα μανιτάρια, μα πιο πολύ τον άνθρωπο», λένε χαρακτηριστικά.

Αντιπαθούσε τις βαθυστόχαστες αναλύσεις, ήταν απλός αλλά όχι απλοϊκός, ολιγαρκής αλλά και γενναιόδωρος, σε αγάπη και ευαισθησία. Προοδευτικός και πρωτοπόρος έβλεπε τον ορίζοντα μπροστά από την εποχή του.

Κατά καιρούς έλεγε:

«Είναι αλήθεια ότι πολλές φορές έβλεπα πράγματα που δεν έβλεπαν οι άλλοι και που ένιωθα πως θα χαθούν. Πολλές από τις αγροτικές εργασίες, που δεν είχαν διαφοροποιηθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια, ραγδαία άρχισαν να μεταβάλλονται. Η εφαρμογή της τεχνολογίας ήταν πλέον πραγματικότητα. Έτσι, γεννήθηκε μέσα μου η αγωνία της απαθανάτισης. Η συνεχιζόμενη φθορά που παρατηρούσα γύρω μου αποτέλεσε, επίσης, την αιτία για να φωτογραφήσω τα έργα των ανθρώπων. Ένιωθα ότι θα γίνουν καταστροφές, ότι θα χαθεί ένα κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Έβλεπα σε κάποιες εκκλησίες και μοναστήρια, λεπτομέρειες αρχιτεκτονικές, τις οποίες δεν τις έβλεπαν οι ειδικοί κι έλεγα πως θα μπορούσαν να διασωθούν έστω ως εικόνες στη μνήμη των ανθρώπων. Ίσως τελικά να μην ήθελα να διασώσω μόνο την εικόνα του κτίσματος, αλλά εκείνη την αγωνία του μάστορα για το δημιούργημα του και για την πορεία του στο πέρασμα του χρόνου».

Όσο για τον ορισμό της φωτογραφίας έλεγε:

«Η φωτογραφία αυτοπροσδιορίζεται. Η ίδια η φωτογραφία ορίζει την τέχνη της. Εγώ αναζητώ εκείνο που υπάρχει μέσα μου και αυτή η αναζήτηση μπορεί να κρατήσει χρόνια. Πολλές φορές μπορεί να σταθώ απέναντι σε ένα αντικείμενο αλλά να μην αποφασίζω να το φωτογραφίσω, περιμένοντας εκείνη την ιδανική - για τα δικά μου μάτια στιγμή. Δεν μπορώ να πω τι είναι φωτογραφία, μπορώ να πω όμως πως με γοητεύουν οι ομίχλες όπως και οι αντικατοπτρισμοί, τα καθρεφτίσματα και οι αντανακλάσεις. Με συναρπάζουν τα παιχνίδια με το φως. Σίγουρα η φωτογραφία είναι φως, αλλά και άλλα πολλά.

Γράφησαν πολλά και άλλα πολλά θα γραφούν για την τεχνική της τέχνης του και το έμφυτο ταλέντο του, που τον ανέδειξαν σε φωτογράφο γνωστό σε όλο τον κόσμο. Όμως η αύρα του, η ανθρωπιά του, το εύρος της ευαισθησίας του και η αισιοδοξία του δεν μπορούν να περιγραφούν.»

Λίγα λόγια για τον Τάκη Τλούπα

Ο Τάκης Τλούπας γεννήθηκε στη Λάρισα. Γιος ξυλογλύπτη, μαθαίνει την τέχνη κοντά στον πατέρα του και συνεχίζει να την εξασκεί μέχρι την κατοχή. Με αφορμή μια εκδρομή του ορειβατικού συλλόγου στον Όλυμπο έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με την τέχνη φωτογραφία. Αγαπημένα θέματά του, η ζωή του Θεσσαλικού Κάμπου και των βουνών της Πίνδου και του Ολύμπου.

Για 50 και πλέον συνεχή χρόνια αποτυπώνει φωτογραφικά χαρακτηριστικές απόψεις της μεταπολεμικής και νεότερης Λάρισας και εικόνες από την καθημερινή ζωή, τα ήθη και τα έθιμα των ανθρώπων του Θεσσαλικού χώρου.

Το πολύτιμο αυτό υλικό του Τάκη Τλούπα υπάρχει αρχειοθετημένο και είναι στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου, στο Studio φωτογραφίας που διατηρεί πλέον η κόρη του Βάνια Τλούπα, που σαν φωτογράφος συνεχίζει την παράδοση στην Τέχνη της φωτογραφίας.